Zmiany w systemie bankowym w Polsce po 1989 r

Główne zmiany w systemie bankowym w Polsce po 1989 roku. W 1988 roku władze państwowe postanowiły całkowicie przebudować polski system bankowy, co miało nastąpić w kilku etapach: 1) powstanie nowego systemu prawnego: ustawa Prawo bankowe i ustawa o NBP, 2) wyodrębnienie z NBP kas oszczędności i banków komercyjnych, 3) sprowadzenie roli NBP do roli baku centralnego, 4) powstanie nowych banków komercyjnych w ramach pobudzania konkurencyjności. Ad 1) Dnia 31.01.1989 roku weszła w życie ustawa Prawo bankowe, która:  zobowiązywała banki do utrzymywania płynności płatniczej,  wprowadzała rozwiązania służące zapewnieniu bezpieczeństwa środków pieniężnych powierzonych bankom przez klientów, do rozwiązań tych można zaliczyć:  zapobieganie nadmiernej koncentracji kredytów,  zapobieganiu nadmiernym inwestycjom kapitałowym,  nadzór nad działalnością banków, który został usytuowany w banku centralnym, jako Główny Inspektorat Nadzoru Bankowego,  ustalenie zasad dotyczących uzdrawiania banków, ich likwidacji i ogłaszania upadłości. Nowe prawo bankowe odstąpiło od podziału jednostek prowadzących działalność gospodarczą na jednostki gospodarki uspołecznionej i nieuspołecznionej. Osoby prawne i fizyczne otrzymały prawo swobodnego wyboru banku, z którego usług chciały by korzystać. Dnia 31.01.1989 roku weszła w życie ustawa o NBP zgodnie, z którą NBP jest:  centralnym bankiem państwa,  bankiem emisyjnym,  bankiem prowadzącym działalność umacniającą pieniądz polski,  bankiem współdziałającym w kształtowaniu polityki gospodarczej państwa,  bankiem prowadzącym działalność kredytowa dla innych banków (kredyty refinansowy),  bankiem prowadzącym rachunki innych banków, budżetu i jednostek budżetowych,  bankiem gromadzącym rezerwy obowiązkowe,  wykonuje nadzór nad działalnością bankową. Ad 2) Wyodrębniono z NBP :  01.01.1988 r kasy oszczędności i utworzono odrębny bank – PKO,  01.02.1989 r ( na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 11.04.1988r ) zostało powołanych 9 banków państwowych: 1. Bank Gdański w Gdańsku, 2. Bank Śląski w Katowicach, 3. Bank Przemysłowo-Handlowy w Katowicach, 4. Bank Depozytowo- Kredytowy w Lublinie. 5. Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi, 6. Wielkopolski Bank Kredytowy w poznaniu, 7. Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, 8. Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie, 9. Bank Zachodni we Wrocławiu. Banki te stały się samodzielnymi i samofinansującymi się jednostkami organizacyjnymi. Miały prowadzić działalność polegającą na gromadzeniu środków pieniężnych, udzielaniu kredytów i pożyczek pieniężnych oraz przeprowadzaniu rozliczeń pieniężnych. Każdy z wymienionych banków posiadał swobodę w zakresie:  decydowania o przedmiocie i zakresie swojego działania i oferowania usług bankowych,  zawierania umów z klientami – ustalanie wysokości oprocentowania lokat i kredytów. Zmiany w systemie bankowym po 1989 roku wynikają z urynkowienia gospodarki polskiej oraz z reformą prowadzenia polityki pieniężno-kredytowej przez banki. Każdy z tych banków przejął obowiązki części oddziałów NBP. Jednak pomimo wydzielenia 9 banków NBP nadal zajmował się pewnymi operacjami komercyjnymi w zakresie obrotu dewizowego, co było sprzeczne z założeniami reformy. Ostatecznie w 1994 roku powołano Polski Bank Inwestycyjny, który przejął ostatnie funkcje banku komercyjnego od NBP. Struktura polskiego systemu bankowego stała się przez to bardziej przejrzysta. Ad 3) Działalność NBP jako banku centralnego oznacza:  współdziałanie przy opracowywaniu rozwiązań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i kształtowaniu systemu funkcjonowania gospodarki narodowej,  udzielanie kredytów refinansowych innym bankom,  organizowanie i realizowanie rozliczeń gotówkowych i bezgotówkowych,  administrowanie państwową rezerwą dewizową,  sprawowanie funkcji nadzoru bankowego nad instytucjami bankowymi na podstawie rocznych bilansów, miesięcznych sprawozdań i bieżących meldunków,  kształtowanie polityki kursowej i jej bieżącej realizacji,  emisję znaków pieniężnych i organizowanie obrotu gotówkowego,  organizowanie i przeprowadzanie rozrachunków międzybankowych,  reprezentowanie interesów Polski w międzynarodowych instytucjach bankowych. Rezerwą obowiązkową zostały objęte wszystkie środki pieniężne zgromadzone w banku, przy czym stopa rezerwy nie mogła być wyższa niż 30% sumy tych środków. Ustawa nie przewidywała natomiast oprocentowania środków odprowadzonych na rachunek rezerw obowiązkowych. Ad 4) Nastąpiła możliwość powstania nowych banków przy liberalnych zasadach ich tworzenia:  niewielki kapitał zakładowy,  własne pomieszczenia,  projekt statutu,  plan działania. Wprowadzało to zasadę konkurencyjności oraz odejście od podziałów terytorialnych i branżowych. X X X W 1994 roku zostały uchwalone dwa istotne dla systemu bankowego akty prawne:  a - o restrukturyzacji banków spółdzielczych oraz o BGŻ,  b - o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym. a) potrzeba restrukturyzacji spółdzielczości kredytowej była spowodowana:  koniecznością wycofania się z rozwiązań deregulacyjnych, które doprowadziły do niewydolności wielu banków spółdzielczych (deregulacja nastąpiła w 1989 roku i oznaczała, że banki spółdzielcze stały się bankami uniwersalnymi pomimo tego, że nie były przygotowane do takiej funkcji i popełniały wiele błędów w swojej działalności)  koniecznością dostosowania się do wymogów UE. Nowa ustawa wprowadziła:  trzystopniową strukturę spółdzielczości ( banki spółdzielcze, regionalne i BGŻ),  obowiązek przekazywania części funduszy przez banki spółdzielcze bankom regionalnym nieodpłatnie,  zasadę, że za ryzyko bankowe i płynność banku nie odpowiada bank spółdzielczy, ale solidarnie wszystkie banki zrzeszone w banku regionalnym. b) Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym objęła gwarancją depozyty nie tylko osób fizycznych, ale i prawnych.