"Jeśli masz dwie drogi do wyboru wybieraj zawsze trudniejszą dla siebie" - postulat heroizmu w literaturze XX w.



„JEŚLI MASZ DWIE DROGI DO WYBORU WYBIERAJ ZAWSZE TRUDNIEJSZĄ DLA SIEBIE” - POSTULAT HEROIZMU MORALNEGO W LITERATURZE XX WIEKU. I Wiek XX - czasem gwałtownych przemian społeczno-politycznych wpływających na kształtowanie się światopoglądu, kanonów postępowania i wartości. 1. - Europa na przełomie wieków: a) nastroje katastroficzne związane z fin de siecle, b) dynamika sytuacji społeczno-politycznej, • niepewność jutra związana ze wzrostem nastrojów pełnych wrogości i niechęci, • bezrobocie, kryzysy gospodarcze, spadek wartości pieniądza, • konflikty klasowe mające swoje podłoże w wyzysku najbiedniejszych warstw społeczeństwa, c) nastroje niepodległościowe oraz narodowowyzwoleńcze, • I wojna światowa -> Polska jako suwerenne państwo pod wieloletnim nieistnieniem, - Ludzkość wobec zawieruchy wojennej a) obrona zagrożonej ojczyzny - przykłady męstwa oraz poświęcenia dla sprawy, b) życie w okupowanym kraju - filozofia pracy i przetrwania „Patriotyczne jest źle pracować bo pracodawcą jest Niemiec.” c) wykształcenie określonej postawy moralnej sposobem na przetrwanie piekła obozowej rzeczywistości, - Budowa nowej, powojennej rzeczywistości, kreowanie nowego sposobu życia oraz podstaw moralnych • dzieła literackie zawierające moralne pouczenia i dylematy • literatura skarbnicą wartości, 2. - Poszukiwanie nowej drogi w sposobie zaistnienia w społeczeństwie, próba odnalezienia wartości, które mogłyby stać się podstawą egzystencji i działania, - Poświęcenie jako miernik wartości człowieka, - Rezygancja z egoizmu, narcyzmu, pragnienie zaspokojenia własnych potrzeb na rzecz umiłowania człowieka, filantropii i bezinteresowności 3. HEROIZM MORALNY jako przykład poszukiwania właściwej drogi w otaczającej rzeczywistości. a) polegający na bohaterstwie, męstwie i śmiałości w wyznawaniu prawd i wartości moralnych, b) napotykający na przeszkody wynikające ze schematów myślowych, popularnych kanonów zachowań lub okoliczności, c) budzący zaniepokojenie, podziw lub wrogość, d) będący poszukiwaniem sensu życia i granicy pomiędzy dobrem a złem. II. „Jeśli masz dwie drogi do wyboru wybieraj zawsze trudniejszą dla siebie” - postulat heroizmu moralnego w literaturze XX wieku. 1. Twórczość Żeromskiego niosąca posłannictwo duchowe propaguje młodopolski model zachowań • ofiarność w walce o wyzwolenie narodu połączona ze sprzeciwem wobec nierówności i krzywdy społecznej, • heroiczny bunt człowieka wobec rzeczywistości, • próba odbudowy, na różnych płaszczyznach, niepodległego szczęścia ojczyzny, a) walka o wyzwolenie ojczyzny wbrew zaborcy, prowokacjom oraz wewnętrznemu rozłamowi w społeczeństwie, • pragnienie bycia do końca wiernym ojczyźnie i rodakom, - Ofiarność i determinacja Szymona Winrycha z opowiadania „Rozdziobią nas ...”, - Krytyka rezygnacji i lojalizmu - postać księcia Odrowąża w „Wiernej rzece”, b) walka z zakłamaniem, wyzyskiem i uciskiem społecznym mimo braku oparcia i poparcia w najbliższym otoczeniu, c) próby zdemaskowania różnych objawów podłości i marazmu społecznego. - Doktor Piotr walczący o dobro ogółu, prawda i uczciwość kosztem szczęścia osobistego; jego sprzeciw wobec egoizmu klas posiadających wyniszczających lud (również „słowo o bandosie”) d) próba walki z chorobami, fizycznym i duchowym skalaniem człowieka, - P. Stanisława Bozowska (boh. „Siłaczki”) wierząca w ideały, pragnąca krzewić dobro i wiedzę za wszelką cenę, - Doktor Judym z „Ludzi bezdomnych” stawiający dobro ogółu ponad wszystko, 2. II-ga wojna światowa okresem próby oraz trudnych życiowych przeszkód - próba ocalenia człowieczeństwa jako jedynej wartości, o którą warto walczyć, dla której warto się poświęcać „Aby wypełnić ludzkie serca wystarczy walka prowadząca ku szczytom.” A. Camus „mit Syzyfa” a) poprzez ocalenie wartości narodowych - Greczynki śpiewające hymn narodowy, czerpiące z niego siłę i nadzieję („Wiza” - Z. Nałkowska) „To nie była siła fizyczna To była siła tęsknoty i pragnienia” b) ocalanie człowieczeństwa za cenę istnienia - „Przy torze kolejowym” Z. Nałkowska -> ukazanie postawy jednostek; - mężczyzna odbierający życie rannej kobiecie -> działanie uznane za najwyższy akt łaski i woli - kobieta zbierająca martwe niemowlęta i dziewczyna decydująca się na śmierć - mimo iż jej ocalenie w obozie będzie bardzo prawdopodobnym - bohaterki opowiadania „U nas w Auschwitzu” Borowskiego ratujące godność poprzez wybranie sposobu śmierci, stanowienia samemu o sobie. „W tym świecie można zachować człowieczeństwo za cenę istnienia” - Natalia Lwowna - „Inny świat” Grudzińskiego • ponawiane próby samobójcze aby zakończyć koszmar obozowego życia, • „Ostatecznie należy się tylko do samego siebie - przynajmniej w wyborze rodzaju i czasu śmierci” - Hanna Krall - „Zdążyć przed Panem Bogiem”: powstańcy zmuszeni do „dokonania wyboru między życiem a śmiercią” będącą „ostatnią szansą zachowania godności” • lekarka podająca dzieciom truciznę (oczekująca na rozstrzelanie); samopalenie (siedzenie na murach getta); kobieta mająca możliwość ocalenia dzięki „numerkowi”, wybierająca śmierć przy boku matki • pragnienie godnej śmierci, „mężnej śmierci” w „Początku” A. Szczypiorskiego: Hemo i jego ojciec - Jerzy Fichtenblaum c) ocalenie człowieczeństwa poprzez miłość do drugiego człowieka, niesienie pomocy, litość i współczucie, - „Dzieci i dorośli w Oświęcimiu” Z. Nałkowskiej - lekarz ratujący małych chłopców, ryzykujący utratą zdrowia a nawet życia, - „Człowiek jest mocny” - postawa chłopa, który bezinteresownie udziela pomocy zbiegłemu Żydowi, - „godność człowieka naprawdę leży w jego uczuciu” T. Borowski „Pożegnanie z Marią” - uczucie, miłość, podtrzymujące przy życiu głównego bohatera, stanowiące jedyny cel i sens, - poczucie solidarności; więzi, udzielanie sobie wzajemnej pomocy, która pomogła przetrwać: „Jeden dzień ...” - A. Sołżenicyna „Przecież ten sąsiad każdy twój kęs liczy, choćbyś całkiem nie miał sumienia, złamiesz się, dasz” - „Zdążyć przed Panem Bogiem” - H. Krall • miłość, będąca sposobem na przetrwanie • „Otóż być z kimś, to była w getcie jedyna możliwość życia” - pomoc w ocalaniu ludzi z powołania (siostra Weronika), obowiązku (sędzia Romnicki), z ludzkiego odruchu (Filipek), z przyjaźni (Pawełek) i miłości (Jerzy Fichtenblaum): bohaterowie „Początku” A. Szczypiorskiego - Dr Rieux - poświęcający swój czas, zdolności i siły dla ratowania „zadżumionych” - Rambert - rezygnujący z ucieczki, nie chce być „samym tylko szczęśliwym” - ojciec Panelaux - czyniący dobro w imię służby człowiekowi oraz Tarrou i Grand : bohaterowie „Dżumy” A. Camusa udowadniający swoją postawą, iż prawdziwe szczęście oraz pełnię człowieczeństwa zdobywa się poprzez pomoc najbardziej potrzebującym • „Trzeba tylko iść naprzód w ciemnościach, trochę na oślep, próbować czynić dobrze.” d) próba ratowania człowieczeństwa poprzez męczeństwo i wyrzeczenia: - Dwojra Zielona pragnąca przetrwać za wszelką cenę, znosząca największe cierpienia „aby dać świadectwo prawdzie” - Z. Nałkowska - „aby w miejsce pokonanej litości rozdmuchać w stygnącym popiele swojego życia wysoki płomień z ostatniej iskierki człowieczeństwa” • postawa Michała Aleksiejewicza Kostylewa w „Innym świecie” - G. Herlinga Grudzińskiego, którego sposobem na uratowanie człowieka w sobie było dobrowolne męczeństwo, - głodówka Polaków z „Innego świata” - G.H.Grudz., będąca wyrzeczeniem graniczącym z bohaterstwem, jako próba wzmocnienia wewnętrznej siły wypływającej z odwagi, męstwa i wytrzymałości 3. Poezja XX-go wieku jako oręże w walce ze stereotypami i stagnacją A. Nawołująca do aktywnego kształcenia swojego życia, odwagi i wytrwałości w wyznawaniu swoich poglądów i obrony ideałów „Nie jesteś jednak tak bezwolny A choćbyś był jak kamień polny Lawina bieg od tego zmienia możesz, więc wpłyń na bieg lawiny” Cz. Miłosz - „Przesłanie pana Cogito”; nakaz: a) bycia wiernym do śmierci, b) sprzeciwu wobec przemocy; poniżenia, mimo ograniczonych możliwości a nawet bezsilności, c) pogardy dla zdrajców, katów i tchórzy - „Pan Cogito o postawie wyprostowanej” • krytyka bierności: pogodzenia z rzeczywistością; postawa pana Cogito przykładem pragnienia zachowania własnej tożsamości, nawet za cenę życia, - „Pan Cogito - powrót” • realizacja marzenia jakim jest powrót do rodzinnego kraju mimo grożących konsekwencji - „Potęga smaku” - odmowa, niezgoda i upór wypływające z poczucia estetyki, - „Traktat moralny” Cz. Miłosza - konieczność wypełnienia życia celem i wartością; karygodne staje się uginanie przed innymi ludźmi prowadzące do zmiany punktu widzenia, poglądów lub zasad; wezwanie do aktywności i kreowania swojego życia, - „Campo di Fiori” - poeta podejmuje walkę ze znieczulicą, aby nie powtórzyły się nigdy akty okrucieństwa „Kiedyś na nowym Campo di Fiori bunt wznieci sława poety” - „Przedmowa do tomu Ocalenie” - poeta zauważa konieczność nadania sensu życia i poezji poprzez postawienie przed sobą wyższego celu - „Św. Szymon Słupnik” - St. Grochowiaka; ukazuje poetę czerpiącego siłę w buncie przeciwko zakłamaniu, hipokryzji i sztuczności „Powołał mnie Pan na bunt” B. Postulat hołdowania wartościom moralnym mimo pewnych stereotypów, ciasnoty umysłowej, przeciwnościom losu. Honor i poczucie własnej wartości - „Dlaczego klasycy” - Zb. Herbert; krytyka współczesnych i ich tchórzostwa w przyznawaniu się do porażki, słabości; poeta zarzucający małość i zapomnienie wielkich słów, - „Przesłanie pana Cogito” - nakaz postawy wyprostowanej, silnego kręgosłupa moralnego, krytyka dumy, samouwielbienia, zarozumiałości, egoizmu, wygodnictwa i oschłości - „Pan Cogito o postawie wyprostowanej” - poeta ukazujący głównego bohatera jako jedynej ostoi wartości moralnych w zagrożonym mieście, który sam skazuje się na unicestwienie będąc tym, czym jest III. „Człowiek nosi w sobie większego od siebie” - A. Saint-Exupery - literatura XX-go wieku dowodem na odwieczne pragnienie człowieka stanowienia o sobie oraz otaczającej rzeczywistości, nawet kosztem niewyobrażalnych wyrzeczeń: - próba uratowania własnej tożsamości poprzez walkę, uczucie, poświęcenie, - zdolność do poświęcenia szczęścia osobistego, zdrowia i życia dla wytyczonego celu, - próba zrozumienia, podziw dla jednostek, których postępowanie staje się przykładem dla innych, - krytyka ucieczki przed dokonaniem wyboru lub wyboru drogi łatwiejszej i bezpieczniejszej, - walka ze słabościami, przeciwnościami, wrogiem tkwiącym w człowieku lub przybierającym materialne kształty jako nierozerwalny element życia każdego z ludzi.

"Jeśli masz dwie drogi do wyboru wybieraj zawsze trudniejszą dla siebie" - postulat heroizmu w literaturze XX w.

Materiały

Niezłomna wierność ideałom Niezłomna wierność ideałom - fanatyzm, imperatyw, postawa nierealistyczna, dobrowolny wybór Wielu bohaterów literackich stawało przed dokonaniem trudnych wyborów moralnych. Wybierając określoną drogę, kierowali się z reguły własnymi ideałami, sumieniem i dobrem ogółu. Wierność ideałom postaram się ukazać na przykładzie trudnych wyborów: Tomasza...

Wizja świata w sonecie IV i V Sępa Szarzyńskiego Mikołaj Sęp - Szarzyński (1550 - 1581). Przeżył dramat odejścia od własnej religii, potem nawrócenie. W 1601 wydano tomik pt. \"Rytmy albo Wiersze polskie\". W cyklu tym dominują sonety - kunsztowne formy stroficzne składające się z czternastu wersów ułożonych w dwie zwrotki czterowersowe, czyli quatriny i dwie zwrotki trójwersowe, czyli tercyny...

"Zaklęcie" - racjonalizm i klasycyzm „Zaklęcie” Czesława Miłosza - nawiązanie do racjonalizmu i klasycyzmu. Racjonalizm był nierozerwalnie związany z głównym prądem ideowym oświecenia - krytycyzmem. Racjonalizm, którego ojca dopatrywano się w Kartezjuszu stanowił oparcie dla krytycyzmu. Racjonalizm szczególną wagę przywiązywał do roli rozumu w poznawaniu prawdy. Kl...

Archetypy w literaturze starożytnej Kultura, a zatem i literatura czasów antycznych dała podwaliny pod dalszy rozwój twórczości światowej, a szczególnie europejskiej. Najbardziej doskonałym i wszechstronnym dziełem antycznym okazały się mity. To tam utrwalone zostały pierwsze wzory ludzkich postaw i zachowań. Nauka traktuje te wzory jako archetypy, czyli pradawne, niezmienne wyobr...

Polityka cen zorientowana na konkurencję Wybierając politykę cen zorientowaną na konkurencję, przedsiębiorstwo musi rozpatrzyć szanse i zagrożenia, jakie będą jej towarzyszyć. Wynikają one z uwarunkowań stwarzanych przez: - otoczenie przedsiębiorstwa, - zasady konkurencji cenowej. Ze względu na możliwości oddziaływania za pomocą cen, należy uwzględnić trzy podstawowe sytuacje: 1....

Dom rodzinny w wybranych utworach Dom rodzinny jako ruina I. Dom rodzinny zawsze kojarzy nam się z miejscem, gdzie spędziliśmy nasze dzieciństwo, gdzie wpajano nam dobre obyczaje, kształtowano w nas wartości, na których musimy bazować w dorosłym życiu. Dom jest miejscem, w którym panują określone zasady, do których musimy się stosować. Taki obraz domu bardzo często występuje w ...

Motyw Vanitas Vanitatum w czasach baroku (Daniel Naborowski) Daniel Naborowski uprawiał głównie poezję kunsztowną, wyrafinowaną, w której przywoływał pojęcie marności (łac. vanitas). Twórczość tego poety wprowadza w krąg barokowego zafascynowania śmiercią, przemijaniem, czasem. O znikomości życia, o przemijaniu i o próżności wszelkich ludzkich wysiłków mówiły już niektóre księgi Starego Testamentu, zwłasz...

MIGA- powstanie, zadania MIGA (WIELOSTRONNA AGENCJA GWARANCJI INWESTYCJI) Powstała w 88 r. Nie ma wymogu członkostwa w IBRD aby stać się członkiem. MIGA ma odrębny statut i organy. Zadania: pobudzanie przepływu kapitału pomiędzy krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się poprzez zmniejszanie ryzyka inwestowania. Organizacja ta udziela gwarancji od ryzyka niehandlowego. Ś...