Cechy ballady "Świteź"

 Ś w i t e ź • baśniowość, tajemniczość; • budowa stroficzna; • elementy liryki, epiki, dramatu; • tajemniczy i pełen grozy pejzaż: rozgwieżdżone niebo odbija się w zwierciadle wody, tworząc efekt zamkniętej kuli; odczuwalna jest tu potęga dzikiej i nieprzyjaznej natury; grozę sytuacji potęguje ujęcie przestrzeni; • opisy jeziora i okolicy: akcja utworu rozgrywa się nad jeziorem otoczonym ciemnym borem; jezioro jest niezwykle spokojne (zupełna gładka tafla), a nad nim rozgrywa się jakiś szatański spektakl: w blasku księżyca unoszą się senne mary, bucha gęsty dym, słychać wrzaski i bicie dzwonów; • występowanie obok siebie dwóch światów realnego i fantastycznego: romantyczne przekonanie o tajemniczej więzi świata ziemskiego ze sferą pozaziemską; do spotkania dwóch światów dochodzi nad jeziorem, gdzie przestrzeń cudów, czarów i dziwów przenika w sferę realną, nadając jej wymiar kosmiczny; • związek teraźniejszości z przeszłością: rzeczywistość ballady jest miejscem szczególnego spotkania realizmu ze sferą cudów i dziwów, teraźniejszości z przeszłością (czytelnik staje się świadkiem historii, jaka miała miejsce za panowania Mendoga w XIIIw.), która jawi się na początku poprzez szereg zaszyfrowanych znaków natury, a potem dana jest w bezpośredniej relacji postaci przynależnej do sfery fantastycznej; historia zaklęta w kwiat przestaje być zagadką i przynosi prostą naukę moralną, głoszącą, że sprawiedliwość zawsze zatriumfuje – co ma swoje źródło w ludowym światopoglądzie; ta pewność, że dobro odniesie zwycięstwo nad złem, jest konsekwencją przeniesienia wymiaru sprawiedliwości ze świata ludzkiego w sferę kosmosu, gdyż człowiek może okazać się zbyt słabym, by wymierzyć karę, o tyle siły kosmosu są wszechmocne i okrutnie konsekwentne; • niezwykłe wydarzenia legendarne: rycerze grodowi opuścili Świteź, gdyż zostali wezwani przez Mendoga do walki z Rusią, a w mieście pozostały jedynie kobiety i starcy; właśnie wtedy na bezbronny gród napadli ruscy żołnierze; kobiety chcąc uniknąć wstydu próbowały popełniać samobójstwa, lecz Tuhana, która modliła się do Boga o ocalenie, wyprosiła Go o zlitowanie się nad nimi. Bóg zmienił więc gród w jezioro, a mieszkańców w kwiaty o zdradzieckiej mocy; najeźdźcy pod wpływem ich uroków zrywali je, aby ozdobić swoje zbroje; jednak niedługo po ich zerwaniu uwalniała się ich tajemna moc, która sprawiała, iż na ich właścicieli spadają choroby i gwałtowna śmierć; w taki sposób na podstępnych i okrutnych rycerzy, spada równie okrutna śmierć; • sfera moralistyki w balladzie Świteź nie jest wyeksponowana w jakiś szczególny sposób; przesłanie wynikające z końcowych losów ruskich rycerzy, nie zostało sformułowane bezpośredni; zmierza ona bardziej w kierunku fantastyki, niż ku dydaktyzmowi;