Apel o odrodzenie moralne polskiej szlachty w utworach Potockiego

Wiele utworów Wacława Potockiego stanowi jakby ówczesny rachunek obywatelskiego sumienia narodu. Tworzą one swoistą panoramę staropolskiego życia szlachecko-ziemiańskiego. Cechą utworów jest także dygresyjność, wprowadzanie w poemat wielorakich refleksji na tematy społeczne, stanowe, obyczajowe. Pisarz okazał się czujnym i krytycznym obserwatorem szlachty, coraz bardziej przywiązanych do swoich przywilejów, a zaniedbujących obowiązki. Miały one postać nie pozbawionych goryczy uwag o zaniedbaniach stanu rycerskiego i wojennego rzemiosła. Porównanie współczesnych Polaków do dawnych Sarmatów, przodków bez skazy, jeszcze bardziej wyostrzało teraźniejszy upadek moralny szlachty. Utwory Wacława Potockiego, to: - "Zbytki polskie" - potępienie wystawnego życia i zbytków, do których dążą obywatele, nie zwracając uwagi, że Polska chyli się ku upadkowi. Autor ostrzega, że wszystko to zginie w obliczu katastrofy. Poeta poucza również księży - przygotowanie narodu do walki z poganami. - "Pospolite ruszenie" - obraz wojska polskiego. Niezdyscyplinowana i gnuśna szlachta oburza się na rotmistrza budzącego ją do walki. Wiele gorzkiej ironii spowodowanej zniewieściałością i warcholstwem szlachty. - "Czuj! Stary pies szczeka" - alegoryczny obraz państwa. Głos poety, wskazujący przyczyny upadku Polski, brzmi jak szczekanie psa, który próbuje obudzić gospodarza, podczas kradzieży. Złodzieje symbolizują wrogów, zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. - "Wojna chocimska" - przebieg zdarzeń pod Chocimiem, Potocki chciał zostawić swym współczesnym i potomnym kilka znakomitych przykładów dawnego męstwa i wojennej cnoty. Opisy potyczek, zdarzeń, działań bohaterów i ich psychologicznej motywacji uderzają siłą artyzmu.