Zainteresowanie ludzmi i ich kultura w romantyźmie

Fascynacja ludem i jego kulturą w epoce romantyzmu: geneza, przejawy, konsekwencje światopoglądowe i estetyczne, lud jako autorytet w kwestiach poznawczych i etycznych oraz świadek historii (przykłady w twórczości A. Mickiewicza – ballady, II część Dziadów, Konrad Wallenrod). Charakterystyczne dla romantyków jest sięganie do folkloru (baśnie, pieśni). Przekonanie o wyższości poznania intuicyjnego nad rozumowym powodowało odwoływanie się do ludu jako źródła wiedzy o człowieku i świecie. W balladzie Romantyczność lud wierzy w świadectwo Karusi a nie mędrca, jako że jest przekonany o istnieniu irracjonalnego świata. Ważne jest poznanie sercem, duszą oraz intuicją. Uczuciami i wiarą może posługiwać się jedynie prosty lud. Człowiek nie mający wykształcenia widzi zdaniem Mickiewicza świat ciekawszy, a poza tym jest w stanie poznać to, co nie jest dostępne w żaden sposób dla mędrca. Lud jest wykładnią zasad moralnych, zaś natura strażnikiem tych wartości. Dziady cz. II ukazują wspólnotę między światem żywych i umarłych oraz ich nierozłączność, w którą wierzy lud. Jest on autorytetem w kwestiach nie tylko poznawczych (kierowanie się uczuciami i intuicją), ale i etycznych. Zawarte w tym utworze przestrogi pomagają realizować pełnię człowieczeństwa według ludowych obyczajów. Aby zasłużyć na życie wieczne, należy doświadczyć na ziemi wszystkiego co ludzkie i z szacunkiem traktować innych. Ziemska egzystencja nie może polegać na zapewnieniu sobie szczęścia kosztem innych. Prosty lud stoi nie tylko na straży wartości moralnych, ale jest sumieniem całego narodu i jako świadek historii, podtrzymuje jego tradycje. Tak został przedstawiony w pieśni Wajdeloty w Konradzie Wallenrodzie: "O wieści gminna! ty arko przymierza Między dawnymi i młodszymi laty: W tobie lud składa broń swego rycerza, Swych myśli przędzę i swych uczuć kwiaty. Arko! tyś żadnym niezłamana ciosem, Póki cię własny twój lud nie znieważy." Lud pomaga budować narodową tradycję, i nie pozwala zginąć rzeczom ważnym dla całego narodu.