Renesans - pojęcia

POJĘCIA: Humanizm – (łac. Humanus = ludzki), to prąd który w przeciwieństwie do średniowiecznego teocentryzmu, przyniósł fascynację człowiekiem i wszystkimi sprawami związanymi z życiem ludzkim. Człowiek stał na pierwszym miejscu; panowało przeświadczenie o konieczności poznania człowieka i praw rządzących przyrodą jako podstawowym zadaniu filozofii, nauki i sztuki. Homo sum et nil humanum eme alienum ese puto (Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce) - Terencjusz (II w. p.n.e.) Irenizm – (gr. eirene = pokój), tendencja, która pojawiła się w wyniku reformacji i rozłamu w kościele katolickim. Jest to dążenie do przywrócenia jedności w świecie chrześcijańskim poprzez wzajemne ustępstwa doktrynalne. Prekursorem w Europie był Erazm z Rotterdamu. W Polsce zwolennikami tej myśli byli J. Łaski i A. F. Modrzewski. Reformacja – to ruch religijno-społeczno-narodowy, mający na celu reformę (łac. reformatio = przekształcenie) doktryn i praktyk znajdującego się w stanie kryzysu Kościoła rzymskokatolickiego a) Luteranizm: Marcin Luter – niemiecki zakonnik, kaznodzieja, teolog, który w 1517r. Przybił do drzwi kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez. Wypowiadał się w nich przeciwko odpustom i za dogłębnymi reformami Kościoła rzymskiego. Luteranie (protestanci) domagali się między innymi zniesienia celibatu, tłumaczenia „Biblii” z łaciny na języki narodowe, głoszenia kazań w językach narodowych, zniesienia odpustów. Nie uznawali oni papieża. b) Kalwinizm: Jan Kalwin – Francuz, twórca kalwinizmu – jeszcze bardziej radykalnego odłamu reformacji. Kalwinizm stał się oficjalną doktryną narodowo-państwowa Kościołów ewangelicko-reformowanych m.in., w Szwajcarii, Hollandii i USA. W Polsce Luteranizm przyjął się raczej wśród mieszczan, a kalwinizm wśród szlachty. Odrębny odłam reformacji stanowilo bracia polscy – Arianie – odłam powstały po podziale polskich kalwinów. Arianie głosili bardzo kontrowersyjne poglądy i często nie znajdowali poparcia. Potępiali wszelki rozlem krwi, występowali przeciwko wojnom, a także postulowali o zniesienie kary śmierci. Uważali, że należy znieść pańszczyznę, i poddaństwo chłopów. Rozwinęli oni doskonale oświatę. Ich szkoły (zbory w Pińczowie i Lublinie)stały na bardzo wysokim poziomie. Niestety niechęć do Arian była ogromna, w 1658 r. Zostali oni ustawą sejmową siłą nawróceni na katolicyzm, a oporni (czyli większość) wygnani z kraju. Ich majątki skonfiskowano, doprowadzając do całkowitego zniszczenia tego odłamu. Kontrreformacja – Kościół katolicki czując się zagrożonym przez reformację, przeprowadził szereg reform wewnętrznych, uzdrawiających sytuację w łonie katolicyzmu, ale przede wszystkim, na soborze trydenckim (1545 – 1563) wytyczono plany walki z innowiercami i wykorzystania dorobku kultury humanistycznej do celów religijnych. Kontrreformacji przewodził powołany do życia w 1534 r. zakon jezuitów.