"Ocalony" jako komentarz do "Kartoteki"

Jako komentarz do życia: - życie człowieka nie ma stworzonego przez niego sensownego początku ani końca (narodziny i śmierć są poza wpływami człowieka), - współczesny człowiek jest anonimowy w świecie, a nawet we własnym środowisku (np. w mieście), - jedynie to, co przynosi nam życie, jest prawdziwe; rezygnacja z moralistyki, uprawianej przez twórców klasycznego teatru, - przeciętny człowiek (Jedermann) nie jest w stanie wpłynąć na zmianę systemu, musi podporządkować mu swoje życie (bierność bohatera), - akcja rozgrywa się wokół nic nie znaczących rzeczy - podobnie współczesny człowiek odbiera rzeczywistość wokół siebie, niewiele wydarzeń wpływa na jego życie, - współczesny człowiek decydujący się na czyny heroiczne będzie niezrozumiany i wyszydzany: system zmusza obywateli do trwania w stagnacji umysłu. "Kartoteka" jest raczej komentarzem do "Ocalonego" gdyż : - powstała później, - jej koncepcja zrodziła się w X-lecie "Ocalonego", - była pisana przez niemal 2 lata, - jest utworem rozbudowanym, - widać po niej ślady "myślenia" autora, - ma cechy poematu dygresyjnego. A teraz poważnie. Autor w dramacie ukazuje szerzej problemy poruszone w wierszu, a szczególnie względność norm etyczno - moralnych. Nowa sytuacja - niekoniecznie wojna - powoduje przewartościowanie norm. Człowiek staje się anonimowy, nie ma oparcia, wzoru do naśladowania. Ten problem jest w całej okazałości ukazany w "Kartotece": bohater, mający już za sobą przeżycia wojenne, afiszujący się wręcz nimi (dystans czasowy !) jest bierny, nie dłubie nawet w nosie (jak mu każe chór). Autor rozgoryczony jest rozwojem cywilizacyjnym po wojnie, który nie zapobiega nowym tragediom. Tak więc "Kartoteka" może być ponowionym ostrzeżeniem wobec niebezpieczeństwa afirmowania nowych systemów.