Motyw utopii w literaturze

Utopia Utopia - Projekt idealnego państwa opartego na doskonałym ustroju spra¬wiedliwości społecznej i doskonale fun-kcjonujących instytucjach. Obywatele takiego państwa żyją w szczęściu, rado¬śnie pracując dla dobra całej społeczno¬ści. Określenie pochodzi od tytułu dzieł¬ka Th. Morę'a i i znaczy dosłownie „Miejsce, którego nie ma; kraj nie¬istniejący" (gr. topos - miejsce, on -przedrostek zaprzeczający). Patrz: arka¬dia, antyutopia. Platon „Państwo" - Państwo idealne to wspólnota rolników i rzemieślników, wytwarzających wszystko, co niezbędne do życia; strażników, których zada¬niem jest zapewnienie bezpieczeństwa społeczności; filozofów kierujących państwem i wcielających w życie mądre i sprawiedliwe rządy. Do takiego państ¬wa mogą należeć tylko ci, którzy są dla niego niezbędni, nie ma więc w nim miejsca dla poetów - niestałych w swo¬ich uczuciach i poglądach, nie wytwa¬rzających niczego, co byłoby konieczne do życia. Nie kieruje się ono indywidual-nymi pomysłami i aspiracjami, ale zasa¬dami ogólnymi. Ma jeden cel obowiązu¬jący wszystkich i jest niedopuszczalne, by każdy obywatel dążył na własną rękę do osobistego dobra i szczęścia. Państ¬wo to nie zapewnia obywatelom dob¬robytu i jakichkolwiek korzyści mate¬rialnych, lecz wymaga od nich ascezy i wyrzeczenia się wszelkich dóbr do¬czesnych. Patrz: naprawa państwa. Sw. Augustyn „De civitate Dei" („O państwie bożym") - Kiedy walka civi-tas Dei (państwa bożego) i civitas ter-rena (państwa ziemskiego) ostatecznie zakończy się triumfem tego pierwszego i czas zostanie pochłonięty przez wiecz¬ność, ci, którzy należą do państwa boże¬go (zbawieni), wejdą do krainy wiecznej szczęśliwości. T. Morę „Utopia" - Niewielkie dziełko o bardzo długim tytule „Książeczka zaiste złota i nie mniej pożyteczna i przyjemna o najlepszym ustroju państ¬wa i nieznanej dotąd wyspie Utopii" ukazuje wizję idealnego państwa, które zdołało zapewnić wszystkim obywate¬lom dobrobyt materialny, powszechną oświatę, dostęp do wysoko rozwiniętej nauki i kultury, tolerancję religijną oraz długotrwały pokój. Ustrój Utopii oparty jest na uspołecznionej gospodarce i obieralności urzędników państwo¬wych. W społeczeństwie panuje równo¬uprawnienie kobiet i mężczyzn, a wszy¬scy obywatele z radością poświęcają swój czas na pracę dla dobra ogółu. Nie istnieje na wyspie własność prywatna ani pieniądz. Wszystko, co niezbędne do życia, zgromadzono w wielkich państ¬wowych magazynach i każdy bierze z nich to, co jest mu akurat potrzebne. Wolter „Kandyd" - Podróżując po świecie, Kandyd dociera do legendarnej krainy Eldorado. Panuje tu powszechny dobrobyt, zlotem i szlachetnymi kamie¬niami bawią się dzieci. Państwo dba o szczęśliwe życie obywateli, finansując między innymi gospody przydrożne, w których podróżni mogą się posilać bezpłatnie. Religia w Eldorado opiera się na uwielbianiu Boga i nieustannym dziękowaniu mu za dostatnie życie. Mieszkańcy tej krainy nie znają żadnej instytucjonalnej religii, w której decy¬dowaliby o wszystkim jacyś kapłani. I. Krasicki „Mikołaja Doświadczyńs-kiego przypadki" - Doświadczyński, uciekając przed wierzycielami, wsiada na okręt, który podczas żeglugi ulega katastrofie i bohater trafia na wyspę Nipu. Tu poznaje idealne społeczeńst¬wo, w którym panuje powszechna rów¬ność, nawet w kwestiach ubioru - wszy¬scy Nipuanie chodzą jednakowo ubrani w stroje przypominające greckie tuniki. W ich języku nie ma określeń typu „złodziej" czy „oszustwo", bo nie ma też takich zjawisk. Podstawą gospodarki jest uprawa ziemi, a ustrój opiera się na władzy głów rodziny (zgodnie z hasłami Encyklopedii Francuskiej). Nie istnieje ani rząd, ani armia, nie płacą też Nipua¬nie żadnych podatków. W razie koniecz¬ności wspierają się wzajemnie. Przywią¬zani do tradycji, co roku urządzają ku czci praojca Kootesa uroczystość, która ma formę swoistej komunii. S. Żeromski „Przedwiośnie" - W dro¬dze do Polski stary Baryka opowiada synowi o domach ze szklą, które buduje w kraju ich kuzyn. Czyste, higieniczne budynki są tylko jednym z przejawów ogólnego dobrobytu i szczęścia, które panuje w Polsce. Znikły wszelkie prob¬lemy społeczne, a gospodarka opiera się na kooperatywach, których współwłaś-cicielami są robotnicy. * „Każda epoka tęskni za jakimś piękniejszym światem". (J. Huizinga) * „Utopia ma głowę wysoko, ale stopę nisko". (K. Kord)