"Lalka" jako powieść realizmu wielkiego

„Lalka” B. Prusa, jako powieść realizmu wielkiego. Realizm „Lalki” polega na opisie przestrzeni i osób. Tłem wydarzeń jest wielkie miasto, wiernie opisane w powieści. „Lustrzane” przedstawienie środowiska powodują: - Wierność topografii i nazw geograficznych. Prus zamieszcza w powieści Łazienki, Krakowskie Przedmieście, Powiśle, Nalewki. - Realizm szczegółów – w opisie przedmiotów, strojów (kreacji panny Łęckiej). - Milieu – prezentacja otoczenia postaci, co pośrednio ją charakteryzuje. Zachodzi to w przypadku opisu sypialni panny Izabeli lub pokoju Rzeckiego. • Miasto Prusa żyje – i jest prawdą o XIX wiecznej Warszawie: stroje, powozy, sklepy, wystawy są opisane tak sugestywnie, że niemal słyszymy gwar stolicy – ówczesny potok życia. • Narrator. B. Prus wprowadził tzw. dwugłos narracji i jest to w zakresie prozy pewnym novum. Lecz główny tok wydarzeń przedstawia narrator trzecioosobowy, „przezroczysty”, obiektywny. • Realizm czasu. Pisarz bardzo pilnuje zgodności i prawidłowości podawanych dat. Wydarzenia takie jak kwesta w Łazienkach, spektakl teatralny, które zamieszcza Prus w powieści, są rzeczywiste, zgodne z informacjami zamieszczonymi w ówczesnej prasie. • Obecność epizodów. Liczne epizody nie tylko wzbogacają obraz miasta, lecz także powodują stałe dopełnienie sytuacji, daje także dodatkowe informacje o wydarzeniach. • Kreacja postaci. Prus przedstawia swoich bohaterów bezpośrednio (przez opis) i pośrednio (przez ich czyny). Są to postacie prawdziwe, ludzkie, nie biało-czarne, są nieco upsychologizowane, poznajemy ich wew. motywacje, nie tylko jednoznaczną etykietkę. W utworze Prusa nie wyczuwa się natrętnej tendencji, realizacji programu pozyty-wistycznego w pierwszym rzędzie. Wprawdzie z działań Wokulskiego, opisu biedoty miejskiej i arystokracji wynika postulat pracy organicznej i pracy u podstaw – nie są jednak szczególnie wyeksponowane. Cel powieści realistycznej jest inny: ukazać wszechstronny obraz sytuacji jednostki w społeczeństwie, prawdę o niej, o stosunkach społecznych i współczesnym świecie. Ten cel powieść Prusa spełnia. Nowatorstwo w „Lalce” polega właśnie na dwugłosowym charakterze narracji. Drugi głos narracji to pamiętnik subiekta Rzeckiego. Wydarzenia są więc oświetlone z dwóch punktów, stają się jeszcze prawdziwsze. Kolejne nowatorstwo to „otwarta kompozycja”, którą stosuje Prus. Wprowadza on wiele epizodów i nie zawsze je kończy, pomiędzy wątkami pozostawia luki, a powieść ogarnia wielką połać przestrzenną. By uatrakcyjnić wymowę dzieła, pozostawia niejasne zakończenie – właściwie nie wiemy, co stało się z Wokulskim. Wartością nową jest także psychologizacja bohaterów – postacie nie tylko stają się prawdziwsze, autor ujawnia odbiorcą związek między psychiką a działaniem człowieka – złożoność czynu, a niepodważalną charakterystykę osoby. Jest zatem „Lalka” Bolesława Prusa prawdziwym, panoramicznym dziełem dojrzałego realizmu, w dodatku nowatorskim w swojej epoce.