Twórczość Sępa-Szarzyńskiego

Twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego umieszczona jest na przełomie dwóch epok - renesansu i baroku. W jego wierszach mieszają się ze sobą wartości typowe dla pierwszej i dla drugiej. Choć żyje jeszcze w okresie renesansu, to dostrzec można wiele motywów, typowych dla kolejnej epoki. Dlatego słuszne nazywa się Sępa Szarzyńskiego prekursorem nowej epoki. W swoich sonetach wykorzystuje on przestawność szyku (inwersję), pytania retoryczne, antytezy (przeciwstawienia), ciągi epitetów, paradoksy, parentezy (zdania wtrącone w nawias) - a wszystko to współgra z dramatycznym, przerzutniowym tokiem wiersza. Godna uwagi jest trudna i nowa forma sonetu, ukształtowana we Włoszech, a w Polsce znana tylko nielicznym (Kochanowskiemu i właśnie Szarzyńskiemu). Sonet utrwalił się w dwóch odmianach. Sęp Szarzyński stosuje pierwotniejszą, zbudowaną z trzech strof czterowersowych (o układzie rymów abba; abba; cdcd) i jednej dwuwersowej (tzw. dystychu, o rymie ee). Ostatnia zwrotka wyostrza ostateczną refleksję czy też wniosek, wyciągnięty z poprzednich strof. Druga forma sonetu to dwie pierwsze strofy czterowersowe (z rymami abba; abba) i dwie kolejne trójwersowe (o rymach cdc; dcd lub dce; cde). Dwie pierwsze strofy stanowią człon wprowadzający w temat, a dwie ostatnie refleksyjne podsumowanie utworu. Do renesansu nawiązuje on poprzez: - biografię uczonego humanisty, posiadającego wykształcenie i dużą znajomość rzemiosła poetyckiego; - miłość do życia, podkreślanie faktu, iż jego przemijanie nie umniejsza jego wartości ("O nietrwałej miłości świata tego"); - przedstawienie walki dobra ze złem, z szatanem, lecz nie sięga przy tym do straszliwych obrazów, pełnych grozy, strachu i śmierci, tak typowych dla baroku; - pojmuje człowieka jako istotę godną, szlachetną i silną, wartą uwagi chociażby ze względu na trud, jaki podejmuje, walcząc z własnymi słabościami ("O wojnie naszej, jaką wiedziemy z szatanem, światem i ciałem"). Barokowe odniesienia obecne w twórczości Sępa Szarzyńskiego to: - barokowy styl obrazowania, ozdobność wypowiedzi, ich gwałtowność i uczuciowość, rozbudowane, długie i skomplikowane tytuły sonetów; - zanikanie renesansowego światopoglądu, trwoga wynikająca z faktu, iż świat doczesny jest bardzo znikomy i zmienny a człowiek w nim żyjący jest bardzo samotny i słaby; - motywy szatana, śmierci, przemijalności i marności rzeczy doczesnych