Biznes jako zawód

CZY BIZNES JEST ZAWODEM? Czy ludzi biznesu można potraktować jako grupę zawodową, a etykę biznesu jako odmianę etyki zawodowej`? Kryteriami pozwalającymi wyróżnić poszczególne zawody są głównie kwalifi¬kacje i funkcje pełnione przez ich przedstawicieli, których łączy jednakowy stosu¬nek do przedmiotu pracy. Przy określaniu jakiejś grupy społecznej jako grupy zawo-dowej bierze się głównie pod uwagę: a) trwałość wykonywanych czynności wydzie¬lonych w ramach społecznego podziału pracy, b) czerpanie środków do życia z wykonywania tych czynności, c) określone kwalifikacje i umiejętności zawodowe danej grupy i d) związek prestiżu i pozycji społecznej jednostki i grupy z wykony¬wanymi czynnościami oraz położeniem materialnym. W zależności od rozwoju warunków społeczno-ustrojowych i cywilizacyjnych zmia¬nie ulega miejsce poszczególnych grup zawodowych na skali ich prestiżu w wyobra¬żeniach potocznych, co świadczy także o zmianie aspiracji społecznych, zwłaszcza mło¬dzieży. Wskazują na to m.in. wyniki - zasługujące na miano ciekawostki - sondażu przeprowadzonego w Rosji wśród młodzieży między czternastym i siedemnastym ro¬kiem rycia. Uczestnicy sondażu na skali prestiżu umieścili trzydzieści sześć zawodów. Na pierwszym miejscu zaszeregowano księgowego, na drugim prawnika, na trzecim bankiera, a na czwartym biznesmena. Miejsce osiemnaste zajął... płatny zabójca, prosty-tutka dwudzieste czwarte, następne naukowiec i nauczyciel, trzydzieste drugie inżynier, potem oficer, trzydzieste piąte urzędnik, a ostatnie kosmonauta. W sondażu zaś przepro-wadzonym dziesięć lat temu wśród uczniów szkół średnich w ZSRR pierwsze miejsce zajmowali kosmonauta, inżynier, oficer (z prasy, listopad 1997). Ludzi biznesu nie można oczywiście utożsamić ściśle z określoną grupą zawo¬dową, chociaż stosowane bywa określenie "zawód biznesmena", ("etyka zawodu biznesmena"). Częściej mówi się właśnie o "ludziach biznesu'', "świecie biznesu" itp. Wszak biznes to zarówno właściciele (współwłaściciele, akcjonariusze), a więc pracodawcy - jak i zatrudnieni pracownicy. Biznes obejmuje różne zawody ¬menedżera, prawnika, księgowego, sprzedawcy, także lekarza itp. Stanowią go jed¬nostki ludzkie oraz zwarte ich grupy. Korporacje, stowarzyszenia, także zakłady pracy, firmy, spółki, banki. Biznes działa we wszelkich dziedzinach życia gospodarczego i szerzej - społecznego. Od produkcji dóbr materialnych i przedsiębiorstw je wytwa¬rzających, firm handlowych i transportowych, przez rzemiosło, usługi w zakresie ochrony zdrowia, edukacyjno-oświatowe, turystyczne, prawnicze, doradztwo i kon¬sulting, np. w sprawach podatkowych, agencje ochroniarskie i wywiadowcze, do tzw. przemysłu rozrywkowego, sportowego, usług pogrzebowych itp. Amerykański miesięcznik "Workig Woman" opublikował listę 2~ nowych zawo¬dów dających kobietom szansę na błyskotliwą karierę i wysokie zarobki. Są wśród nich m.in. zawody: lobbisty, broniącego interesów firm i grup zawodowych, biblio¬tekarza w firmie, kwestarza zdobywającego pieniądze dla firm nie nastawionych na zysk, koordynatora kontaktów z pracownikami, konsultanta do spraw zarządzania, a także menedżera środowiska, inżyniera systemowego, sprzedawcy kart kredytowych. Wśród 22 nowych zawodów, jakie rząd francuski pragnie utworzyć dla bezrobot¬nych, znajduje się np. agent przyjaznej atmosfery w środkach komunikacji zbioro¬wej (z prasy). Sens pochodzącego z języka angielskiego terminu "biznes'' (ang. business - interes, businessman - człowiek interesu) wiąże się z prywatną własnością kapitału, z wolną gospodarką rynkową, inicjatywą podmiotów gospodarujących i ponoszonym przez nie ryzykiem własnym. Inaczej: to działalność dochodowa wymagająca kapitału i własnej inicjatywy, przedsiębiorczości. Potocznie zaś biznes, to działalność "własna", "na swo¬im" - stan posiadania i wykonywania w związku z tym stanem czegoś, co przynosi do¬chód. Z biznesem wiąże się też nie tylko ryzyko, ale i niezbędną siłę przebicia". Sprawy tej złożoności i wieloukładowej struktury biznesu są oczywiste i nie wy¬magają szerszych analiz. Już tak pobieżne ich zasygnalizowanie skłania do wniosku, że etyka biznesu jest jedynie spokrewniona z etyką zawodową - jest to jednak swoista, odrębna kategoria. Etykę biznesu utożsamia się niekiedy z etyką życia gospodarczego w ogólności lub z etyką gospodarczą. Nie wydaje się to jednak w pełni uzasadnione. Pojęcie "etyka życia gospodarczego" jest znacznie szersze niż pojęcie "etyka biznesu". To pierwsze odnosi się wszak do całości życia gospodarczego -- do systemu własności. także do udziału w tym życiu instytucji państwa, przedsiębiorstw państwowych, wiej¬skich gospodarstw rodzinnych, międzypaństwowych organizacji gospodarczych. Etyka życia gospodarczego obejmuje też-w naszych warunkach-politykę prywa¬tyzacji i reprywatyzacji, politykę budżetową, cen ustalanych przez instytucje rządo¬we. W etyce tej jest miejsce na oceny form własności, wolnego rynku, zysku. Także na szerszą koncepcję pracy, sprawiedliwości. Etyka biznesu nie podejmuje zagadnień związanych z moralną oceną gospodarki ryn-kowej, na przykład wpływu, jaki mają mechanizmy rynkowe na hierarchie wartości czło-wieka, na jego system potrzeb, nie zajmuje się kwalifikacją etyczną uprawiania określo-nych zawodów. Przyjmuje natomiast własność prywatną, wolny rynek i jego instrumenty -pieniądz, zysk - za obiektywne fakty i próbuje określić zgodne z etyką zasady rzetelne¬go i uczciwego funkcjonowania na nim podmiotów gospodarczych. Stosowanie tych różnych określeń jest w pewnym sensie kwestią konwencji, co do stosowanego nazewnictwa - wszak przedmiot oglądu i ocen pozostaje w zasadzie ten sam. Za posługiwaniem się terminem: "etyka biznesu" (również zaczerpniętym z języka angielskiego) przemawia i to, że sytuuje on problem na gruncie refleksji światowej. W obszarze etyki biznesu wyróżnia się niekiedy węższe sfery, stosując do nich odręb¬ne określenia, w rodzaju: "etyka działalności gospodarczej", "etyka przedsiębiorczo¬ści", a także "etyka menedżerska", "etyka zarządzania", "etyka reklamy", handlu ("etyka kupiecka"), konkurencji czy negocjacji.