Geneza powieści "Krzyżacy" H.Sienkiewicza

Geneza powieści – źródła historyczne Powieść Krzyżacy miała – według zamiarów pisarza – ukoronować jubileusz 25-lecia jego twórczości, przewidziany w rzeczywistości na nieco późniejszy termin niż wynikało to z daty debiutu, a więc na rok 1900. Pisanie zajęło Sienkiewiczowi stosunkowo dużo czasu – od stycznia 1896 do 10 marca 1900 r. Dzieło powstawało więc przez okres czterech lat. W tym czasie pisarz przebywał w Zakopanem, Kaltenleutgeben, Warszawie, Ragaz, Parc St. Maur.2 W miarę kontynuowania pracy nad książką ukazywały się jej kolejne odcinki w Tygodniku Ilustrowanym” (od 2 lutego 1897 do 20 VII 1900), znacznie podnosząc atrakcyjność czasopisma. Utwór powstał w końcu XIX w., kiedy nasiliły się represje ze strony pruskiego zaborcy, ujawnione zwłaszcza w germanizacyjnej polityce Ottona von Bismarcka, tzw. „żelaznego kanclerza”. Próbowano usuwać Polaków z ich ziem. Znane jest zdecydowanie antypruskie stanowisko Sienkiewicza. W sytuacji zagrożenia bytu narodowego temat dawnych relacji polsko-niemieckich był jak najbardziej na miejscu. Autor chciał przy tym pokazać zdecydowanie i męstwo polskiego rycerstwa oraz przemyślaną politykę Władysława Jagiełły, który po połączeniu sil polskich z litewskimi doprowadził do zwycięstwa nad Zakonem. Było to wydarzenie niezwykłe i budujące. W okresie niewoli narodowej, w końcu XIX i na początku XX w. powieść, a zwłaszcza jej pomyślne zakończenie, odegrała znaczącą rolę w umacnianiu nadziei na odzyskanie niepodległości, mówiła bowiem o tym, że Polacy potrafią stawić czoła największym zagrożeniom, w sytuacji uznawanej powszechnie za beznadziejną. Powieść historyczna osadzona w realiach średniowiecza wymagała od autora podjęcia osobistych studiów nad epoką, faktami, relacjami polsko- i litewsko-krzyżackimi oraz nad językiem pierwszego okresu literackiego w dobie staropolszczyzny. Wiadomo, że pisarz korzystał z Kroniki Janka z Czarnkowa, Historii Polski Jana Długosza, dzieł historycznych Stanisława Smolki i Karola Szajnochy (Jadwiga i Jagiełło, 1855) oraz opracowań historyków niemieckich i francuskich. Studiował mapy, księgi i rachunki miasta Krakowa, akta grodzkie i miejskie. Poznawał obyczaje i dawną polszczyznę głównie z dzieł Długosza i Szajnochy oraz legendę polskiej świętej królowej Jadwigi.3 Inspiracją do panoramicznego barwnego opisu bitwy pod Grunwaldem był słynny obraz Jana Matejki.