Główne kierunki i orientacje socjologiczne

Teoria to powiązany zbiór pojęć i twierdzeń dostarczający wyjaśnień zjawisk i procesów w pewnym obszarze rzeczywistości społecznej, w której się obracamy. TEORIA: NAJOGÓLNIEJSZE IDEE (założenia ontologiczne metodologiczne) TWIERDZENIA (prawidłowości, zależności charakterystyczne dla życia zbiorowego) ZBIÓR OBSERWACJI (empiria, informacje o faktach, zjawiskach, jakie udało się zaobser-wować podczas badań). Zbiór przesłanek, założeń ontologicznych i metodologicznych określających w najogól-niejszy sposób przedmiot i metodę uprawianej socjologii nazywamy orientacją teoretyczno - metodologiczną. Twierdzenia najbardziej ogólne i posiadające znaczny zasięg historyczny nazywamy prawami socjologicznymi. Pozytywizm (najstarszy kierunek) A. Comte, H. Spencer, E. Durkheim, V. Pareto Założenia: - społeczeństwo ludzkie to system równy organizmowi biologicznemu, - rozwój społeczeństwa przebiega zgodnie z ewolucją biologiczną, - społeczeństwo należy badać metodami w sposób typowy dla przyrody. Behawioryzm (dotyczy zachowań ludzkich) P. Lazarsfeld, A. Freud Założenia: • przedmiotem socjologii są zachowania ludzkie, • zachowania można zrozumieć jeśli znamy ich strukturę i obserwujemy je zarówno w warunkach naturalnych i eksperymentalnych, • zachowania człowieka manifestują się przede wszystkim w postawach, • socjologa interesuje postawa zbiorowości, rozkład jakościowy tej postawy, jej siła i natężenie, • socjolog badając postawy zbiorowości nie musi badać wszystkich jej członków, wy-starczy próba reprezentatywna. Neoewolucjonizm J. Steward, Sorokin Założenia: • konieczność procesu rozwoju organizmu biologicznego i społecznego wynika z imma-nentnych ich właściwości, które umożliwiają mu istnienie i dziejową ciągłość. 1. Funkcjonalizm J. Davis, R. Moore, W.H. Parsons, K.W. Merton Założenia: • społeczeństwo to system, • system ten składa się z podsystemów (np. polityczny, ekonomiczny, kulturowy), • każdy podsystem składa się z elementów • zarówno elementy i podsystemy ze sobą współpracują, pełnią określone funkcje wobec siebie. • system jako całość i jego podsystemy mają tendencję samo regulacyjną, dążą do utrzymania się w równowadze. 2. Teoria konfliktu R. Dahrendorf L. Coser Założenia; • nie ma społeczeństwa bez konfliktu, • konflikt to tyle co zmiana społeczna, • konflikt rozumiany jako brak zgody co do wartości, celów, norm w społeczeństwie nie jest z natury dysfunkcjonalny i nie jest zjawiskiem rzadkim i to, że prowadzi on do zmian w społeczeństwie nie musi być negatywny, • funkcjonowanie społeczeństwa odbywa się przy istnieniu dwóch wielkich grup: podpo-rządkowanych i kierujących, • jeśli konflikt będzie się nasilał i obejmie całe społeczeństwo doprowadzi to do naru-szenia równowagi, a przede wszystkim do zmiany społecznej, 3. Teoria wymiany R.M. Emerson, P. Blau, B.F. Skinner Teoria ta skupia swoją uwagę na zewnętrznych, obserwowalnych zachowaniach ludzkich. Założenia: • społeczeństwo to sieć międzyludzkich, wzajemnych oddziaływań - interakcji, • całokształt życia społecznego składa się z nieustannych transakcji wymiany różnych wartości; te wartości mają charakter nagradzający i represyjny, • ludzie traktują te same zachowania raz jako zachowania karzące, w innych zaś oko-licznościach jako nagrodę; są i takie wartości, które posiadają charakter uogólniony (np. pieniądz, sława, prestiż). 4. Teoria działania społecznego F. Znaniecki, M. Weber Założenia: • działanie posiada znaczenie subiektywne, • działanie ma sens kulturowy, normatywny, • działania mają również sens historyczny, • działania społeczne są postrzegane instrumentalnie (są subiektywnie racjonalne). 5. Teoria nowego humanizmu A. Schutz, P. Berger, T. Luckman Występują dwa nurty:  fenomenologia - świat społeczny składa się jedynie z sumy stanów świadomości całego społeczeństwa; najistotniejszą cechą społeczeństwa jest to, że w określonej zbiorowości stan świadomości jednostek jest jednakowy.  etnometodologia - w każdym społeczeństwie jednostki ludzkie mają poczucie ist-nienia rzeczywistości -takiej jak fakty społeczne, wzory zachowań, wartości, nor-my, reguły; te wszystkie wartości, reguły, itd. ograniczają swobodę działania człowieka, zatem należy rozpocząć walkę o to by owe normy, wartości, rtd. nie krępowały swobody działań jednostki ludzkiej.