Deklasacja szlachty tzw. "wysadzeni z siodła" w "Zmierzch"

1) Zjawisko deklasacji szlachty tzw. „wysadzeni z siodła”. Przyczyny tej deklasacji mogły być rozmaite, obok politycznych (konfiskata ziemi) po społeczne czyli bankructwo spowodowane nieumiejętnością gospodarowania po uwłaszczeniu. W opowiadaniu „Zmierzch” był to pierwszy dziedzic, który polował tylko na kaczki, pola stały odłogiem, wycinał lasy. Jego fornale kradli, robili co chcieli. Sprzedał wszystko, w Warszawie handlował wodą sodową. W „Doktorze Piotrze” bankrutujący szlachcic to Juliusz Polichnowicz. Zabudowania były w opłakanym stanie. 30 - letni dziedzic już postarzały chodził bez celu i gawędził. Oczekiwał od Bijakowskiego 800 rubli, otrzymał 100. Zdeklasowanym szlachcicem był także Dominik Cedzyna. Pracował jako rządca w cegielni Bijakowskiego, zawsze elegancki i wyprostowany. Wspomina dawne czasy, kiedy jeździł czwórką koni a chłopi nisko mu się kłaniali. Jest przekonany, że to odzyska. Dla niego podstawową wartością jest ziemia; nie wyobraża sobie innego źródła dochodu i miejsca w społeczeństwie. Upokorzony przez Bijakowskiego zachowuje spokój, a w myśli powtarza „ja i tak pan, a ty cham”. W nowej roli społecznej nie potrafi wyzbyć się pańskich przyzwyczajeń.