Znaczenie twórczości Reja dla rozwoju literatury narodowej

8. Na czym polega znaczenie twórczości M. Reja dla rozwoju literatury narodowej? Mikołaj Rej jest jednym z przedstawicieli polskiej literatury odrodzeniowej. Wywodził się z zamożnej szlachty małopolskiej. Do nauki zbytnio się nie garnął, choć uczył się w Skalmierzu koło Krakowa, później we Lwowie, a nawet rok był słuchaczem Akademii Krakowskiej. Gdy znalazł się na dworze wojewody Tęczyńskiego, zetknął się z różnymi ludźmi wykształconymi i - aby nie pozostawać w tyle - drogą samouctwa uzupełniał swe wykształcenie. Czytał dużo i był nawet wielbicielem Erazma z Rotterdamu (holenderskiego filologa, filozofa i reformatora religijnego doby odrodzenia). Dzięki wesołemu usposobieniu, dowcipowi, niezwykłej żywotności, dużemu poczuciu humoru, stał się bardzo popularny wśród szlachty, którą wielokrotnie reprezentował na sejmikach czy sejmach. W wyniku zetknięcia się z "nowinkami religijnymi" przystąpił do zboru kalwińskiego i stał się gorliwym wyznawcą i obrońcą nowej wiary. W młodości odznaczał się odwagą i w pewnym stopniu radykalizmem jako działacz reformacyjny i obrońca chłopów. W "Krótkiej rozprawie" autor wyraźnie opowiedział się przeciwko nadmiernemu wyzyskowi chłopów pańszczyźnianych, obarczonych ciężarami zarówno ze strony szlachty, jak i duchowieństwa. Utwór ma formę dialogu prowadzonego między reprezentantami trzech warstw społecznych: szlachty, duchowieństwa i chłopstwa. Pan (przedstawiciel szlachty) atakuje Plebana (przedstawiciela duchowieństwa) zarzucając mu nadmierną chęć bogacenia się i zaniedbywanie obowiązków duszpasterskich. Pleban w odpowiedzi zarzuca szlachcie wystawne życie, brak dbałości o losy kraju oraz rujnowanie gospodarki kraju spowodowane życiem ponad stan. Wójt (przedstawiciel chłopstwa) użala się na obu swych gnębicieli i podsumowuje całą rozmowę słowami: "Ksiądz pana wini, pan księdza. A nam prostym zewsząd nędza". Autor - szlachcic spojrzał w utworze oczyma chłopa na rzeczywistość wiejską. Rej wiedział, że wyrażone poglądy ściągną na niego ataki ze strony uprzywilejowanych grup społecznych; z tego względu ukrył się pod pseudonimem autorskim. Z biegiem czasu radykalizm poety jednak ostygł. Późniejsze utwory chwalą spokojne i dostatnie życie ziemiańskie. Mimo to w swoich dobrach wprowadził czynsz pieniężny i - w przeciwieństwie do ogółu szlachty - zadowalał się pańszczyzną w wymiarze niewielu dni w roku. Mikołaj Rej pozostawił po sobie bardzo bogaty dorobek literacki. Znał łacinę, lecz świadomie i celowo posługiwał się językiem polskim. Nie był on pierwszym człowiekiem pióra, który posługiwał się ojczystym językiem, ale dzięki jego autorytetowi i popularności język ten odniósł zwycięstwo nad łaciną. Dlatego właśnie Mikołaja Reja nazywa się "ojcem literatury polskiej". Pisarz posiadał też dar trafnej obserwacji życia i plastycznego jego przedstawienia. W twórczości ukazywał świat szlachecki, a właśnie ta warstwa dominowała wówczas w życiu kraju. "Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego" oraz "Zwierciadło" ukazują takiego szlacheckiego bohatera i otaczający go świat. Szczególnie część "Zwierciadła", nosząca tytuł "Żywot człowieka poczciwego", zawiera wiele obrazków z natury i przekazuje rady autora na temat życia począwszy od kolebki aż do grobu. Zdaniem Reja "człowiek poczciwy" to taki, który "pokój czyni na ziemi". O szlachectwie człowieka bardziej decyduje jego osobista cnota i stosunek do dobra ogółu niż urodzenie i zasługi przodków. Dalej Rej jest zdania, że zaszczytne funkcje publiczne należą się ludziom rzeczywiście najlepszym. Ludzie przeciętni powinni wypełniać swe obowiązki codzienne zgodnie ze swym stanem oraz nakazami rozsądku i cnoty. Kierując się tymi poglądami, pisarz zaleca szlachcie spokojne gospodarowanie, pomnażanie majątku, przestrzeganie uczciwości i - oczywiście - godziwą rozrywkę. Wielką popularność przyniósł Rejowi "Zwierzyniec" - zbiór ośmiowersowych epigramatów na bardzo różne tematy: obserwacja życia społecznego, satyra na stosunki polityczne i religijne, herbarz szlachty i dostojników państwowych a także rady i uwagi z dziedziny gospodarstwa i higieny, zaś na samym końcu dołączył zbiór drobnych anegdot zatytułowanych "Figliki". Dzięki tym wszystkim utworom poznajemy doskonale życie ówczesnej szlachty, jej dzień codzienny, troski, radości i sposób myślenia. Obrazy tego życia przekazane są z dowcipem, plastycznie i dosadnie. Mikołaj Rej posługuje się pospolitym językiem szlacheckim, który wzbogaca trafnym doborem porównań i przenośni odnoszących się zwykle do gospodarstwa wiejskiego. Nie jest to język artystyczny, lecz Rej udowodnił, iż język polski jest na tyle bogaty, że można nim wyrazić najróżniejsze treści. Opisy życia wiejskiego pełne są nagromadzonych zdrobnień wyrazów, co było absolutną nowością i wyraźnie różniło twórczość M. Reja od twórczości pisarzy średniowiecznych. Utwory pisarza cechuje humanistyczny optymizm człowieka cieszącego się życiem. Był Rej nie tylko pionierem polszczyzny, ale i świadomym nauczycielem społeczeństwa.