Znaczenie i odbiór "Krzyżaków" Sienkiewicza

Znaczenie i odbiór utworu Sienkiewicza Powieść Henryka Sienkiewicza została opublikowana w czasie nasilenia represji wobec Polaków w zaborze pruskim. Przypomniała więc, że ekspansywne zapędy Niemców nie są czymś nowym, zaczęły się już u początków naszego państwa. Przy tym Sienkiewicz przedstawił szczęśliwe dla naszego narodu rozstrzygnięcie – w sytuacji trudnej, wysoce ryzykownej, udało się pokonać wroga. Utwór odbierano więc jako niosący nadzieję na uporządkowanie aktualnej sytuacji Polski, na odzyskanie niepodległości. Autor nadał Krzyżakom wysoką rangę dzieła jubileuszowego. 25-lecie twórczości chciał uczcić wyjątkową powieścią. Zapewne był to czynnik przyciągający uwagę czytelników. Utwór zyskał sobie grono entuzjastów z różnych sfer, ponieważ spełnia wymogi powieści popularnej z atrakcyjnie przedstawionym wątkiem miłosnym. Najbardziej jednak doceniano wymowę utworu – pisarzowi przypisywano rolę nauczyciela patriotyzmu, krzewiciela treści narodowych. W „Kurierze Codziennym” nr 353 z 1900 r. opublikowano list Ślązaka do autora o następującej treści: Byłbym został „niemcem” a i dzieci moje tyż, a mam ich aż 1l. Ale ksiądz mi dali pańskie Krzyżaki. Dopiero ci zobaczyłem, jak oni nas tumanią. Oho – teraz my wiemy, a i dzieci tyż wiedzieć będą: kto my. Więc pokornie kłaniam się panu i powim, choćbyście kazali w ogień, to pójdę w ogień.10 Jak widać, dzieło Sienkiewicza wywołało wielkie wrażenie i odegrało znaczącą rolę w życiu narodu polskiego w trudnych latach niewoli i polityki germanizacyjnej Prus.