Okresy w antyku

Mówiąc o kulturze antycznej, bardzo często mamy na myśli kulturę starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu. W rozwoju kultury greckiej możemy wyróżnić 4 okresy: Okres archaiczny (do pocz. V w. p.n.e.). Zawiązki stanowiły pieśni robocze, religijne i bohaterskie. Następnie z nich zaczęła się rozwijać poezja epicka, której szczytem była twórczość Homera i Hezjoda. W VIIw. p.n.e. zaczęła pojawiać się poezja liryczna: elegia wojenna (Tyrtajos, Solon), refleksyjno moralizatorska i patriotyczna (Archiloch, Teognis), erotyczna (Mimnermos), liryka eolska (Alkajos, Safona, Anakreont), poezja chóralna (Symonides) oraz jamb (Archiloch). Z VI w. p.n.e. pochodzi bajka (Ezop), a z drugiej poł. - zawiązek dramatu. Rozwijać się zaczęła historiografia (Hekotajos) oraz filozofia, której jońska szkoła dała początek literackiej prozie. Okres klasyczny attycki (V i IV w. p.n.e.). Nastąpił rozwój tragedii (Ajschylos, Sofokles, Eurypides), komedii (Arystofanes). Rozwijała się również sztuka wymowy (Demostenes), historiografia (Tutlidydes). W dziedzinie filozofii działali sofiści, Sokrates, Platon, Arystoteles, cynicy, cyreniacy, w naukach przyrodniczych - Arystoteles, matematycznych - Eudoksos, medycynie - Hipokrates. Okres hellenistyczny (330r. p.n.e. - 30r. p.n.e.) zwany aleksandryjskim. Cechą charakterystyczną dla tego okresu był rozwój nauk . Uprawiana w drobnych formach literatura obejmowała: poezję liryczną (Kallimach), elegię miłosną, ajtilogiczną (wyjaśniającą powstawanie zwyczajów i kultów), idyllę (Teokryt), epigram erotyczny, biesiadny, refleksyjny, satyryczny, itp. Poezję epicką reprezentował epylion o treści mitycznej, epos dydaktyczny i historyczny oraz dramat. Historiaografia pod wpływem retoryki otrzymała charakter raczej powieści niż pracy naukowej. Filozofię reprezentowały szkoły: stoicka, epikurejska, sceptyczna i Akademia Platońska. Okres rzymski (od 30 r. p.n.e. do 529r. n.e.), w którym Grecja zeszła do roli prowincji rzymskiej. W poezji wyróżniał się epigram, epos i epylion, w prozie zaś głównie historiografia o tematyce rzymskiej (Appian, Kasjusz) i biografia historyczna (Plutarch). Powstał i rozwinął się romans : przygodowy i pasterski. Pojawiły się dzieła geograficzne (Klaudiusza i Ptolemeusza). Główne prądy filozoficzne reprezentowali: Epiktet (hedonizm) i Plotyn (neoplatonizm). Zaczęła się rozwijać literatura chrześcijańska (Ewangelie, Listy św. Pawła). Literaturę grecką możemy także podzielić wg. kryterium dominującego w danym czasie gatunku. To jest: wiek epiki (VII w. p.n.e.), epoka liryki (VII - VI w. p.n.e.), wiek dramatu (V w. p.n.e.) oraz epigramatu (IIIw. p.n.e.). Całej greckiej literaturze patronuje Homer. Zawiązek literatury rzymskiej stanowiły w poezji pieśni (religijne, robocze, obrzędowe, bohaterskie), formuły modlitw, przepisy prawne oraz mowy. W dramacie wystąpiły farsy (atellany). Początek literatury rzymskiej dało wystawienie w Rzymie tragedii i komedii greckich w łacińskich przeróbkach Liwiusza Andronikusa (też jego epika i liryka). Dużą rolę odegrała twórczość Cycerona (wymowa, historiografia, pamiętnikarstwo, filozofia spopularyzowana przez niego (stoicyzm) oraz Lukrecjusza (epikureizm)). Od III w. , czyli od upadku piśmiennictwa powstała i rozwijała się literatura chrześcijańska (działali apologeci: św. Augustyn, św. Hieronim (autor Wulgaty). Wśród poetów można wyróżnić : św. Ambrożego i Prudencjusza (zwanego Horacym chrześcijańskim).