Uroki wsi w utworach renesansu

WIEŚ I JEJ UROKI JAN KOCHANOWSKI Są to fraszki Czarnoleskie w których poeta zawarł pochwałę spokojnego, szczęśliwego życia na wsi, gdzie zaistniały odpowiednie warunki do uprawiania twórczości poetyckiej, a czarnoleska lipa urosła do rangi symboli. “Na lipę” Poeta wyznał, że w jej dobroczynnym cieniu chronił się chętnie, tu bowiem nie dochodziły promienie słoneczne nawet w południe, w największy upał. Znajdował ukojenie w powiewie wiatru i śpiewie ptaków. Pochwała odpoczynku, wiejskiego życia. Fraszka o charakterze pochwalnym. Fraszka przedstawia idylliczną naturę arkadyjską, która dostarcza człowiekowi różnych pożytków, zaś życie zgodne z nią daje ludziom ukojenie, beztroskie bytowanie i szczęście. “Na dom w Czarnolesie” Charakterystyka podstawowych ideałów życiowych człowieka renesansu. Są to przede wszystkim czyste sumienie, zdrowie, życzliwość ludzka i skromność obyczajów. Dom ten jawi się jako arkadia spokoju i radości. “Pieśń świętojańska o sobótce” Utwór liryczny o charakterze sielankowym. Składa się z krótkiego wstępu, opisującego obchody Sobótki na wsi w wieczór Świętojański. Potem następuje pieśni dwunastu panien. Obok nuty miłosnej, w pieśniach poszczególnych panien brzmi pochwała życia na wsi, znana z utworu Reja “Żywot człowieka poczciwego”. Panna XII Pochwała wsi gdzie ludzie żyją bezpiecznie i spokojnie. Ci co żyją w miastach, na dworze lub są marynarzami to narażają się na niebezpieczeństwo. Na wsi człowiek spokojnie zajmuje się swoim polem. Uczciwie zaopatruje rodzinę i zajmuje się dobytkiem. Dobytek gospodarzowi przynosi pożytek. Wokoło śpiewają ptaki. Skrzętna gospodyni krząta się i pomaga mężowi, a dobrobyt pomaga uniknąć awantur. Dzieci uczą się życia skromnego i umiarkowanego. MIKOŁAJ REJ “Mnich” Rej otwarcie krytykuje mnichów (bestie, wyzyskiwacze, próżniacy). Porównuje ich do starych diabłów, szalonych i bezdusznych ludzi, którym bark wiary, nauki i bogobojności. Naśmiewa się z ludzi, którzy uważają kleryków za świętych, bogacili się. Tych nazywa największymi szaleńcami. “Pleban pieska na cmentarzu pochował” Rej wskazuje na chciwość duchowieństwa. Krytycznie ocenia postawę biskupa, który za pieniądze uznał psa za chrześcijanina. Wskazuje to też na przewrotność ludzi - czasem nie chcą pochować ludzi na cmentarzu, ale chowają psa - zwierzę. A łakomy na pieniądze biskup “uwierzył” w historyjkę plebana aby zgarnąć dukaty. “Baba co w pasyją płakała” Poeta naśmiewa się z księdza i baby, która płacze podczas wielkopostnego nabożeństwa. Kobieta płacze bo głos księdza przypomina jej głos ukochanego osiołka, który zdechł. Docina, śmieje się z księdza (zapewne bardzo grubego) przypominającego grubego osiołka, spasionego i zadbanego. Jest to też przytyk do wartości księży i ich zawziętości, w myśl przysłowia “Uparty jak osioł”. “Żywot człowieka poczciwego” W utworze tym zauważamy, że nie obca jest Rejowi reguła “Złotego środka” czyli życia zgodnie z naturą, umiejętność cieszenia się życiem. Człowiek poczciwy według Reja powinien osiąść wraz z rodziną w cichym wiejskim majątku, bo celem ziemianina jest praca na własnym wiejskim gospodarstwie. Życie toczyć się powinno tu zgodnie z naturą. Człowiek powinien podporządkować się rytmowi przyrody, zmienności pór roku i wynikającym z nich obowiązkom. (patrz także punkt 25.1) “Krótka rozprawa...” Stosunki panujące na wsi - patrz punkt 23.2 SZYMON SZYMONOWIC “Żeńcy” Szymonowic prezentuje wieś dwojako: przynoszącą bogactwo i swobodną staroście (ekonomowi) oraz ciężką pracę i niedolę robotników i chłopów. Chłop zależny jest bowiem od starosty. Musi go słuchać (ile pracować, kiedy jeść, co mówić). Starosta ma pełną swobodę, pełnię władzy nad chłopem bo sprzyja mu prawo i siła (bogactwo i bicz). Chłop pańszczyźniany, robotnik folwarczny lub rolnik ma ciężkie życie, pełne cierpienia. Zależny jest od pana, który jest surowy, ostry i nie żałuje bata czy korbacza. Chłop żyje w ciągłym strachu, by nie powiedzieć czy nie zrobić czegoś co rozgniewało by pana. Chłop nie pracuje w zgodzie z prawami natury lecz prawami ustanowionymi przez Pana. Sielanka realistyczna (“Żeńcy”) ukazuje prawdziwe oblicze wsi i warunki życia chłopa wraz ze wszystkimi jego wadami i ciężarem jakie ono nakłada. Nie ukazuje zgodnie z konwencją renesansu życia pięknego, zgodnie z naturą, bez trosk i cierpień, brak afirmacji życia, będącej podstawową cechą utworów renesansowych. Realistyczna, prawdziwa rzeczywistość, obraz wsi, obdarty ze wszystkich złudzeń i wyobrażeń o lekkim i przyjemnym życiu na wsi.