Typy stylizacji

Typy stylizacji: Pastisz to stylizacja zmierzająca do całkowitego upodobnienie do wzoru: konkretnego dzieła, autora czy szkoły literackiej. Polega na celowym wyostrzeniu wybranych cech dzięki czemu pierwowzór ukazuje się w postaci ostentacyjnej. Np. J. Słowacki napisał pastisze “Pana Tadeusza”, “Konrada Wallenroda”, “Dziadów” A. Mickiewicza. Parodia to najbardziej wyrazista odmiana stylizacja mająca na celu skarykaturyzowanie wzorca. Bywa bezinteresowna zabawą literacka, ale najczęściej stanowi formę satyrycznego rozrachunku z ustalonymi konwencjami literackimi. Np. K.I. Gałczyński napisał parodię ballady A. Mickiewicza “Lilie”, I. Krasicki w “Monachomachii” parodiuje własny “Hymn do miłości do ojczyzny” Odmianą parodii jest trawestacja - ośmieszająca parafraza utworu poważnego, zachowująca jego podstawowe elementy tematyczne i kompozycyjne przy radykalnej degradacji stylu. Np. w celu wywołania efektu komicznego przekładano “Eneidę” Wergiliusza. Aluzja jakiekolwiek użycie w dziele wybranego i charakterystycznego elementu innego dzieła, np. tytułu (Z. Krasiński “Nie-boska komedia” nawiązuje do “Boskiej komedii” Dantego), motywu, sceny, znaczącego imienia bohatera. Jest to często zabieg służący do przekazania podstawowej intencji utworu, która zostaje uchwycona dopiero w rezultacie jego usytuowania w kontekście dzieła przywołanego. Np. odwołanie: do sytuacji lirycznej, np. w “Pożegnania kochanki” S. Goszczyńskiego w liryku J. Tuwima “Spacer antyczny”; do całokształtu utworu - do “Ksiąg Narodu i Pielgrzymstwa Polskiego” A. Mickiewicza w “Anhellim” J. Słowackiego; do elementów świata przedstawionego, np. przypomnienie “złotego rogu” z “Wesela” Wyspiańskiego w “Rocie”; nawiązanie stylistyczno-frazeologiczne, a nawet rymowe, np. wiersz W. Broniewskiego “Grób Tamerlana” odwołuje się do “Grobu Agamemnona” J. Słowackiego. Cytat dosłowne przytoczenie fragmentów innego utworu lub jakiejkolwiek cudzej wypowiedzi. Np. cytat z “Romantyczności” A. Mickiewicza w wierszu W. Broniewskiego “Ballady i romanse”, z pieśni J. Kochanowskiego w “Sztandarze” J. Tuwima. W każdym wypadku cytat jest wykładnikiem stosunku twórcy do dokonań poprzednika i wyrazistym sposobem usytuowania dzieła w obrębie tradycji literackiej. Parafraza oparcie utworu w całości lub we fragmencie na innym utworze, przy równoczesnym przekształceniu go i przystosowaniu do nowego zamysłu, tak jednak, by podobieństwo do pierwowzoru pozostawało uchwytne. Np. J. Kochanowski parafrazował “Ody” Horacego. Streszczenie forma wypowiedzi, która w sposób zwięzły ujmuje najważniejsze kwestie podjęte w utworze, związane z jego ideą, myślą główną. Np. Ł. Górnicki w “Dworzaninie polskim” streszcza fraszkę J. Kochanowskiego “O Koźle”.