Pojęcia antyku i średniowiecza

Mit – odpowiedz na pytanie i istanienie, która zawiera podstawowe dla jakies spolecznosci prawdy religijne i moralne. Topos – powtarzajacy się w wielu dzielach listerackich, zakorzeniony w kulturze motyw lub temat (np. milosc-smierc) Archetyp – utwrwalony w micie pierwowzor ludzkich zachowan, prototyp czegos Arkadia – Jest to symbol szeczscie i prostoty, niczym niezakluconego szczescia Mimesis – kategoria estetyczna, polegajaca na nasladowaniu natury w sztuce, terorie te stworzyl arystoteles Katharsis – oczyszczenie, rozladowanie silnych uczuc, napiec, wywolanie jakims silnym przezyciem Kanon – ogolnie przyjeta zasada, stanowiaca miare wzorzec tego co jest „dobre” a co „zle” Ironia tragiczna – w tragedii greckiel losy boh ukladaja się tak ze niewie on ze popelnia czyn chaniebny. Takie przeciwienstwo miedzy swiadomoscia boh a rzeczywistaoscia to .. Fatum – w mitologii greckiej : bustwo przeznaczenia, tego, co musi się stac, bo tak zostalo przesadzone. Heros – syn boga i kobiety, czlowiek który zostal uznany za polboga dzieki swoim bohaterskim czynom Heroizacja – nadanie komus cech heroicznych, heroizacja czyjes postawy, roli Tragizm ( nie mam rodzajow ) – konflikt pomiedzy realizowanymi przez jakas osobe wartosciami i okolicznosciami zewnetrznymi, nieublagana koniecznoscia Heksametr – w peozii antycznej jest to klasyczny, szesciostopowy wiersz, pisane nimi były Iliada czy Odyseja. Strofa Soficka – 3 wersy 11 zgloskowe i 1 wers piecio zgloskowy Anakreontyk – rodzaj wiersza : topos milosci, postawa zartobliwego dystansu, konwencjonalnej gry milosnej, flirtu. Gat. Nazwano od imienia tworcy. Teocentryzm – poglad stawiajacy boga w centum zaiteresowan filozoficznych,moralnych czy naukowych, podporzdkujacy sens istnienia czlowieka celom pozaziemskich. Augustynizm – filozofia nawiazujaca do filozofii sw. Augustyna, która była zesrodkowana w Bogu,jedynym bycie doskonalym i absolutnym.Swiat doczesny jest bez znaczenia. Bez boga nie da się istniec, poznawac, dzialac. Tomizm (tak srednio) – właściwości : dualizm boga i ciala, obrona jednosci ludziej natury : duchowo cielesnej, empiryzm, uniwersalizm. Franciszkanizm – wiara radosna, prosta, opierajaca się na milosci ( a nie na filozofii). Przedstawicielem jes Sw. Franciszek. Wg. niego czlowiek jest bytem harmonijnym w swiecie który jest piekny i wszystkie stworzenia tworza jedna wielka rodzine, zas Bog jest stworca i Gospodarzem. Teologia – nauka o Bogu, dyscyplina prowadzaca dociekania o Bogu, interpretuje i uzasadnia twierdzeinia danej religii Scholastyka – gl. Kierunek sredniowiecznej filozofii chrzescijanskiej, traktujaca jako problem zasadniczy zgodnosc prawd wiary z rozumem – potrzeba zrozumienia tego w co się wierzy Uniwerslizm kultury sredniowiecza – oparty był na dominacji religii chrzescijanskiej w calej europie. Podporządkowanie wszystkiego Bogu, obowiazywaly te same narzucone przez religie normy moralne i wzorce osobowe, identyczne pojmowanie świata. Asceza – rezygnacja z przyjemnosci i prowadzenie surowego trybu zycia zazwyczaj z pobudek religijnych, zamartwienie się w celu osiagniecia doskonalosci Hagiografia – dzial pismiennictwa obejmujacy zywoty swietych i legendy o ich zyciu np. „zywoty swietych” Skargi Historiografia – jest to pismiennictwo historyczne, w kotrych na podstawie zrodel odtwarza się krztalt zycia w dawnych epokach Gesta – Sa to czyny Epos rycerski – gatunek którymi bohaterami sa rycerze, sa oni idealizowani, jest punkt zwrotny – wyprawa wojenna, podniosly patetyczny styl Legenda– opowiesc nasycona elementami niezwyklosci i cudownosci, zwlaszcza dotyczaca zycia swietych ( legenda o Sw. Aleksym ) Kazanie – przemowienie wyglaszane przez duchownego do wiernych Moralitet – sredniowieczny utwor dramatyczny o filozoficznym lub dydaktycznym charakterze, w którym wystepowaly alegoryczne postacie. Bohat. moral. Były np. upersonifikowane pojecia Dobro – Zlo. Bohater dokonywal wyboru drogi zyciowej walczac wewnetrznie midzy dobrem a zlem. Lament – skarga, zal. Wiersz intonacyjno-zdaniowy – wers jest zdaniem lub jego czescia, koniec wersy = koniec zdania, intonacyjny ( kadencja,antykadencja), niewpelni ustalone rymy koncowe lub wewn., melicznosc Styl gotycki – polega na nawizaniu do roznych elementow sredniowiecza, nadanie dzielom atmosfery grozy i tajemniczosci <- literatura / sztuka -> realizm i kespresyjnosc przedstawienia, alegorycznosc Styl romanski – wywodzacy się ze starozytnej kutury rzymskiej, char. się polkolistymi sklepieniami i lukami, prostota. Anonimowosc sztuki – nikomu nie zalezalo na slawie bo wszyscy tworzyli dla Boga. Danse macabre – w sztuce sredniowiecznej d.m. w którym z regoly przedstawione były postacie z roznych stanow, wyrazal rownosc wszytkich wobec smierci Ars moriendi – sztuka umierania Kronika – chronologiczny zapis wazniejszych wydazen z zycia panstwa, organizcji Paraneza – literatura sredniowiecza posiadala funkcje paranetyczna, czyli wychowywala, pouczala, napominala, potepiala zlo. Paranetyczny – idealny Panegiryk – utwor wychwalajacy w przesadny sposób jakas osobe, czyn, pisane po to aby zyskac sobie czyjas przychylnosc. Alegoria – motyw lub zespol motywow obrazujacych pewne abstrakcyjne pojecie ( np. koscista kobieta z kosa to smierc ) Psalterz - zbior 150 psalmow starego testamentu