Wieś w "Szkice węglem"

TEMAT: Wieś po uwłaszczeniowa w „Szkicach węglem”. Akcja rozgrywa się na Podlasiu około 1870r. Jest już po uwłaszczeniu (1864) i pisarz obserwuje jakie zmiany zaszły na wsi w związku z aktem uwłaszczeniowym. Hasło pracy u podstaw zakładało, że należy otoczyć opieką uwłaszczoną wieś. Sienkiewicz wykazuje, że była to fikcja, że dwór odsunął się od uwłaszczonej wsi, co miało przykre następstwa. Świadczy o tym los głównych bohaterów - rodziny Rzepów. Na wsi w dalszym ciągu panuje nieprawdopodobne zacofanie. Świadczą o tym nazwy mówiące. Wieś nazywa się „Barania głowa”, wójt to Franciszek Burak, a pobliskie miasto to Osłowice. Po uwłaszczeniu wieś nie podlega dziedzicowi, ale istnieje samorząd gminny. Jest wprawdzie wójt i sołtys, ale władzę sprawuje pisarz gminny Zołzikiewicz. Ukończył zaledwie 2 klasy w szkole w Osłowicach, gdy wybuchło powstanie. Podarł książki, poszedł do lasu, ale w pierwszej bitwie uciekł. Dostał się do więzienia, poszedł na usługi władzy i donosił nadal jako pisarz. Wszyscy się go bali, bo dużo o ludziach wiedział. Bez skrępowania brał łapówki i to tylko w gotówce. Bezczelnie zaczepiał kobiety. Spodobała mu się Rzepowa, nastawał na nią, gdy mąż był w lesie, ale pogryzł go pies. Chcąc zdobyć Rzepową obmyślił podstęp. Był pobór do wojska, miał iść syn wójta, więc Zołzikiewicz zaproponował, by wpisać na listę Rzepę, choć jako żonaty nie podlegał poborowi. Zwabiono Rzepę do karczmy, pijanemu wmówiono, że rząd dzieli dworski las i daje po 50 rubli na ogrodzenie. Rzepa wziął pieniądze, podpisał krzyżykiem, a kiedy ocknął się rano usłyszał od Żyda, że zgodził się iść do wojska. Rzepowie nie godzili się z decyzją, szukali sprawiedliwości w różnych miejscach: 1. W sądzie gminnym: Przyszli ze skargą na wójta i pisarza, a to oni wydawali wyroki. Pisarz stwierdził, że umowa obowiązuje i wyznaczył karę za to, że Rzepa się odgrażał. Rzepę zamknął też na dwa dni w chlewku. Jeden z ławników stwierdził, że gdyby dziedzic był na rozprawie takie rzeczy, by się nie działy. 2. U księdza: Ksiądz jadł obiad, ale zaraz wyszedł, powiedział Rzepowej, że nieszczęście to kara za pijaństwo męża. Radził Bogu ofiarować strapienia. Odeszła jakby ją coś dusiło za gardło. 3. U dziedzica: Spotkawszy panienkę ze dworu prosiła o pomoc, ale usłyszała, że teraz dwór do niczego się nie miesza. Radziła udać się do jej ojca, może coś pomoże. W dworze byli goście, czekała głodna z dzieckiem aż do wieczora. Po kolacji odjechali, pan wysłuchał, ale stwierdził, że do spraw gminy się nie wtrąca. Radził udać się do naczelnika w mieście. U dziedzica był też Rzepa, liczył na pomoc, bo był z panem w lesie, ale pijanego wyrzucono. Miał żal do pana, dlatego na koniec spalił dwór. 4. U naczelnika: Do Osłowic Rzepowa szła 3 mile niosąc dziecko. Na miejscu czuła się zagubiona, nie umiała czytać. Ulitował się szlachcic, wskazał pokój naczelnika, czekała aż wyszedł. Uklękła przed nim, lecz nie mogła mówić, uznano ją za pijaną. W drodze powrotnej zaczepił ją pijak, zastała burza, chorowała i ona i dziecko. 5. U pisarza: Za radą Żyda Rzepowa udała się do Zołziekiwicza, by odzyskać zobowiązanie męża. Pisarz wykorzystał ją, wyśmiał i wyrzucił. Rzepa dowiedziawszy się o zdradzie żony uciął jej głowę toporem. Okazało się, że ugoda w karczmie nic nie znaczyła, Rzepy nie wzięliby do wojska, o czym Zołzikiewicz wiedział i grał jedynie na zwłokę, by zdobyć Rzepową. Uciekł przed zemstą Rzepy, był nadal pisarzem, miał nadzieję zostać sędzią. Tytuł noweli nawiązuje do niezwykle czarnego, ponurego obrazu życia wsi, czyli jakby naszkicowanego węglem. Obraz wsi ostro kontrastuje z hasłami postępu w pozytywizmie. Drastyczne są obrazy pijaństwa, ciemnoty i ślepego okrucieństwa. Chłopi jako analfabeci pozostają w rękach takich ludzi jak Zołzikiewicz. Kancelaria gminna, obraz posiedzenia sądu to parodia urzędu. Jest mnóstwo much, kręcą się nawet świnie. Chłopi otrzymali uwłaszczenie, ale nie są w stanie z żadnych przywilejów korzystać. Trwa ponadto popowstaniowy terror. Wszyscy boją się donosiciela Zołzikiewicza. Najwięcej pretensji kieruje pisarz w stronę dworu i parafii. Zamiast pomóc wsi odsunięto się od niej. Rzepowej każdy mógł pomóc, gdyby tylko poświęcił jej chwilę uwagi. Historia Rzepów ma też wymiar uniwersalny. Jest to historia ludzi zagubionych, którzy poruszają się w obojętnym, okrutnym świecie.