Konsekwencje moralne II wojny światowej

MORALNE KONSEKWENCJE II WOJNY ŚWIATOWEJ W S T Ę P Wojna i totalitaryzm stworzyły człowiekowi warunki, w których nie mógł wykazać się swoim człowieczeństwem. Głód, ciągła groźba śmierci, tortury fizyczne i psychiczne nie sprzyjały temu by ludzie byli ludźmi. Literatura wojny i okupacji dostarcza szereg aktów utraty człowieczeństwa i wiedzie do refleksji: jak łatwo jest o podłość, o zbrodnię, byle by uratować swoje życie. Czy nie są zaprzeczeniem człowieczeństwa gwałty i „materialne” traktowanie ludzi, kobiet, bezkarne kradzieże i donosy ? Podobnie nieludzka staje się katorżnicza praca i walka o każdy kęs jedzenia „wyrzekanie się” przez rodzinę więźnia-aby nie mieć nic wspólnego z przestępcą . Z kolei ten inny świat udowadnia także, że istnieje wielka wola człowieka i obrona własnej godności ludzkiej. W poezji znajdujemy różne określenia okresu wojny i okupacji np. – czasy pogardy – apokalipsa spełniona – mroczny czas (K.K. Baczyński”Ten świat”) – czas kaleki, lata gniewne (K.K.B. „Niebo złote ci otworzę”) „Inny świat” G. H.-Grudzińskiego „Medaliony” Z. Nałkowskiej „Pożegnanie z Marią”T.Borowskieg „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall, „Rozmowy z katem”Kaz.Moczarski, „Pamiętnik z powstania warszawsk Mirona Białoszewskieg, „Początek” A, Szczypiorskiego to utwory, które są przykładem, że człowiek boi się wojny, zniewolenia, śmierci. W walce o życie gotów jest zaakceptować zło, przyjąć nieetyczny kodeks obozowy, uodpornić się na krzyk mordowanych być niewrażliwym na brutalny los i nieszczęście innych. W obliczu zagrożenia człowiek jest zdolny do najpodlejszych czynów (donosicielstwa, zdrady, bycia katem) Inne niż moralne konsekwencje: -straty materialne i niewinne ofiary wojny -rozbicie środowisk i instytucji kulturalnych -autorzy tworzą swoje utwory na podstawie własnych doświadczeń i przeżyć, często sami w nich występują -literatura ostrzega przed samozagładą, zatraceniem tradycyjnych wartości moralnych i praw R O Z W I N I Ę C I E Najbardziej wyraźne zmiany -zabicie staje się aktem miłosierdzia „Medaliony””Przy torze kolejowym” „Zdążyć...”(w getcie cenny staje się cyjanek -bezczeszczenie zwłok i ciała „Medaliony””Profesor Spanner” „Dno”(eksperymenty medyczne) -kanibalizm „Medaliony” „Dno”(Kobiety z głodu zmuszone były do pożywiania się ludzkim mięsem. Ale czy my możemy je o to obwiniać? Czy my byliśmy kiedyś tak naprawdę głodni? Borowski mówi : „...” T.Borowski”Dzień na Harmen-zach” (głód jest prawdziwy gdy się patrzy na drugiego człowieka jak na obiekt do zjedzenia) -rozbicie więzi międzyludzkich T.Borowski”Proszę państwa do gazu”(kobiety porzucające niemowlęta, matka odpędzająca dziecko, gdyż boi się własnej śmierci. Instynkt macierzyński został tu przytłumiony i zdominowany przez zwierzęcą walkę o przetrwanie .)”Dzień na Harmenzach”(zabicie syna za kradzież chleba)”U nas w Auschwitzu...”(syn prowadzi do komory gazowej własnego ojca gdyż boi się narazić esesmanowi) „Inny świat” -bierność i obojętność wobec zła „Zdążyć przed Panem Bogiem” Czesław Miłosz”Campo di Fiori” Wojna i okupacja dokonała głębokich spustoszeń w psychice ludzkiej. Przykładem są opowiadania obozowe Tadeusza Borowskiego”Pożegnanie z Marią” Ukazują one człowieka złagrowanego - czyli takiego, którego psychika przystosowała się do warunków obozowych. Niektórzy jak np. Tadek są znieczuleni na śmierć współtowarzyszy, myślą jedynie jak się dostosować i jak przetrwać. Odrzucają wszystkie wartości ludzkie. Uodpornili się już na krzyk bitych i mordowanych. Oswoili się ze śmiercią oraz zatracili uczucie przyjaźni, miłości i solidarnościowe więzi. Stali się nieczuli, obojętni i niewrażliwi na ludzką krzywdę. Naczelnym problemem poruszany przez Borowskiego staje się destrukcyjny wpływ obozu koncentracyjnego na psychikę i kodeks moralny człowieka. Według niego jedynym sposobem na przetrwanie obozu jest życie kosztem innych. W „Medalionach”Z. Nałkow-skiej ukazany jest między innymi wypatrzony obraz psychiki lekarza Spannera, który z ludzkiego tłuszczu produkował mydło. To także zniszczona psychika asystenta profesora młodego gdańszczanina, który o nieludzkim procederze mówi spokojnie, a nawet podziwia talent Niemców , którzy potrafią zrobić „coś” z „niczego”. Na uwagę zasługuje też inna psychika „dobroczyńcy” z opowiadania „Przy torze kolejowy Wojna spowodowała, że ten człowiek, by pomóc cierpiącej kobiecie, która uciekając z transportu została zraniona, zabija ją bez poczucia zbrodni.(żaden z licznie zgromadzonych gapiów nie potrafi zdobyć się na udzielenie pomocy)Autorka ukazuje jak w warunkach zagrożenia i zastraszenia słabnie solidarność międzyludzka nakazująca nieść pomoc cierpiącym. Opowiadanie „Dno” udowadnia, że w straszliwy głodzie człowiek zdolny jest do ludożerstwa (kanibalizmu).Motto : „ludzie ludziom zgotowali ten los” „Rozmowy z katem” K.Moczarsk obrazują, że wojna i hitleryzm zupełnie wypaczyły osobowość Jürgena Stroopa. Szkoła, rodzina, system iwojna wytępiły zeń wszelką wartość, nauczyły go mordować, wykorzystały i spotęgowały jego systematyczność i pedanterię. Wojna dając mu wysokie stanowisko w SS i władzę ukształtowała go na bezdusznego kata i mordercę. „Inny świat”G.H-Grudzińskiego Także i w sowieckich łagrach realia były straszne. I tu w obliczu lufy przystawionej do skroni lub zmuszony poprzez fizyczne i psychiczne tortury, człowiek wypierał się rodziny lub przeciwnie – potwierdzał wszystko co mu zarzucano, choćby brzmiało to idiotycznie. Ale jeśli dawało to szansę przeżycia choćby następnego dnia ? Zakończony jest „Epilogiem” , w którym autor zawarł ważne przesłanie etyczne. Podkreśla on że zła nie usprawiedliwiają żadne warunki zewnętrzne, nawet zagrożenie życia, że człowiek musi do końca zachować swą godność i walczyć o utrzymanie resztek człowieczeństwa(Kostylew z rozdz. „Ręka w ogniu” dokony-wał samo okaleczania się aby nie pracować dla sowietów Z A K O Ń C Z E N I E Wizja człowieka z czasów wojny -istota zupełnie inna, niepojęta w swoich zachowaniach, wygnana ze świata, bezsilna w próbach poznania go, skazana na przetrwanie za wszelką cenę, która traci swe uprzywilejowane miejsce w kulturze a również zdolność wyboru i możliwość budowa-nia własnego losu -jest to człowiek nie wierzący już w dobroć Boga i możliwości słowa, poszukujący na nowo wartości, którego dewizą staje się hasło: „przystosować się i przetrwać” -człowiek podporządkował się regułom władzy obozowej -staje się zwierzęciem, traci wymiar ludzki w tak nieludzkich warunkach-z wojny wyłania się zupełnie inna niepojęta istota ludzka. Jej dewizą życiową staje się zwykła chęć przeżycia za wszelką cenę. -ogromny wpływ na psychikę ludzi, którzy to przeżyli