Główne pojęcia starożytne



TRADYCJA, przekazywane z pokolenia na pokolenie treści kulturowe (obyczaje, poglądy, wierzenia, sposoby myślenia i zachowania, normy społeczne itp.) uznane przez daną zbiorowość za społecznie doniosłe dla jej współczesności i przyszłości. MIT, lit. opowieść o stałej treści zdarzeniowej, przekazująca wyobrażenia danej zbiorowości o świecie i człowieku; pierwotnie ustna, w formie zapisanej przechodziła w sferę fantastyki literackiej; przen. wymysł, bajka. HEROS, u starożytnych Greków półbóg, bohater zaliczany po śmierci w poczet bogów (m.in. Herkules). FILOZOFIA,Termin filozofia jest odpowiednikiem greckiego philosophia ('umiłowanie mądrości'); SOFIŚCI, nauczyciele przygotowujący obywateli do życia publicznego przez nauczanie retoryki, polityki, filozofii, etyki, działający gł. w Atenach w V-IV w. p.n.e. (Protagoras z Abdery Georgiasz z Leontinoj, Hippiasz z Elidy, Krytiasz) do poglądów sofistów nawiązywali cynicy, cyrenaicy, sceptycy. LOGIKA, teoria poznania naukowego, obejmuje metodologię, semiotykę i logikę formalna; RETORYKA, sztuka lub teoria wymowy, krasomówstwo; nauka zasad sprawnego i ozdobnego wysławiania się; powstała w starożytnej Grecji, rozwinięta najpełniej przez rzymskiego retora Kwintyliana; wykładana w europejskich szkołach do połowy XVIII w.; retoryczne pytanie, zwrot krasomówczy, pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi. POETYKA, nauka obejmująca analizę i systematykę (poetyka opisowa) oraz rozwój historyczny (poetyka historyczna) formartystyczno-lit.; poetyka normatywna - zbiór postulatów, zadań i reguł określających w danym okresie prawidłowości dzieła literackiego. ESTETYKA, dyscyplina filozoficzna traktująca o pięknie, zajmująca się badaniem wartości artystycznych oraz ocen estetycznych, dociekająca przyczyn ich kształtowania się oraz ustalająca kryteria tych wartości i ocen. MONOTEIZM, wiara w istnienie jedynego Boga (judaizm, chrześcijaństwo, islam); przeciwieństwo politeizmu. EWANGELIA, w chrześcijaństwie nazwa utworów historyczno-teologicznych z I w., zawierających opis życia i nauk Jezusa; 4 Ewangelie tzw. kanoniczne (Mateusza, Marka, Łukasza i Jana) wchodzą w skład Nowego Testamentu będącego częścią Biblii. APOKALIPSA, utwór, którego tematem jest prorocza, zwykle pełna grozy wizja przyszłości, zwłaszcza czasów przed „końcem świata”; w chrześcijaństwie nazwę Apokalipsa nosi ostatnia księga Nowego Testamentu, zwana też Objawieniem świętego Jana; wątki Apokalipsy były często podejmowane w sztuce, zwłaszcza średniowiecznej i barokowej. WULGATA, łaciński przekład Biblii z IV w. dokonany przez św. Hieronima i od początku uważany za oficjalny tekst Pisma Świętego w Kościele katolickim; od 1979 w liturgii używa się poprawionej wersji Wulgaty, zwanej Neowulgatą. Eikurejczyk cłowiek ceniący ponad wszystko uciechy i przyjemności życia lub zwolennik epikureizmu, filozofii stworzonej przez Epikura z Samos. Stoik zwolennik stoicyzmu, systemufilozoficznego stworzonego w III w. p.n.e. przez Zenona z Kition, człowiek obojętny na cierpienie i radość, tłumiący swoje uczucia, a zachowujący spokój bez względu na okoliczności. Mecenas właściwie Cilius Mecenas (? - 8 r. p.n.e.), polityk rzymski, przyjaciel i doradca cezara Oktawiana Augusta. Mecenas opiekował się poetami i pisarzami (m.in. Horacym), stąd w późniejszych wiekach zwykło się nazywać protektorów sztuki i nauki "mecenasami". INWOKACJA, lit. rozwinięta apostrofa otwierająca poemat epicki. PORÓWNANIE, lit. uwydatnienie właściwości danego zjawiska poprzez wskazanie na jego podobieństwo do jakiegoś innego zjawiska; figura stylistyczna składająca się z dwu członów połączonych spójnikami: jak, niby, jakby itp.; porównanie homeryckie - rozbudowane do rozmiarów samodzielnego obrazu. EPITET, lit. wyraz określający, przydawka uwydatniająca cechę opisywanego przedmiotu; pot. wyzwisko. HEKSAMETR, lit. w poezji antycznej wers złożony z 6 stóp, zwykle 5 daktyli i trocheja lub spondeja, stosowany w epice; polski odpowiednik - wers 6-akcentowy sylabotoniczny lub toniczny, np. w Powieści Wajdeloty z Konrada Wallenroda A. Mickiewicza. TRYLOGIA, cykl literacki (muzyczny, filmowy) złożony z 3 utworów. ELEGIA, lit.utwór liryczny o treści poważnej i refleksyjnym nastroju, utrzymany w tonie skargi; w poezji antycznej ujęty w formę dystychu elegijnego, odznaczał się dużą różnorodnością tematu i nastroju. EPIGRAMAT, epigram, zwięzły, dowcipny utwór poetycki o zaskakującej puencie, często o charakterze satyrycznym. ANAKREONTYK, lit. krótki utwór literacki o tematyce biesiadnej lub miłosnej; nazwa od imienia greckiego poety Anakreonta. HYMN, uroczysta pieśń pochwalna, związana genetycznie z publicznymi uroczystościami kultowymi, znana w różnych kręgach kulturowych (indyjska Weda, żydowskie psalmy, greckie peany i dytyramby); patetyczny utwór liryczny o treści religijnej, patriotycznej, filozoficznej. TREN, pieśń żałobna; utwór literacki o charakterze elegijnym, poświęcony zmarłej osobie.SIELANKA,bukolika, ekloga, idylla, pastorałka, pogodny utwór, często o tematyce miłosnej, przedstawiający uroki życia wiejskiego; ukształtowana w starożytności (Teokryt, Wergiliusz), pełnię rozwoju osiągnęła w sentymentalizmie (S. Gessner, F.Karpiński, F.D. Kniaźnin). SATYRA, utwór literacki ośmieszający i piętnujący ludzkie wady i przywary, zjawiska życia społeczno- politycznego i obyczajowego; do XVIII w. odrębny gatunek poetycki. PRZYPOWIEŚĆ, parabola, alegoryczna opowieść moralno-dydaktyczna lub religijna (np. w Biblii); dawniej także przysłowie, sentencja,bajka. PARALELIZM, lit. tożsamość lub podobieństwo treściowe,kompozycyjne składniowe części utworu, zdań, wersów; częsty w pieśniach ludowych. AFORYZM, zdanie, sentencja formułująca zwięźle i w błyskotliwy sposób jakąś myśl ogólną. PSALM, religijna pieśń hebrajska ze Starego Testamentu (150 śpiewów pochwalnych, błagalnych i innych, przypisywanych królowi Dawidowi); także wzorowany na psalmach biblijnych liryczny utwór modlitewny; liczne muzyczne opracowania psalmów w okresie ars nova, w epoce odrodzenia; od baroku są podstawą wielu religijnych utworów wokalno-instrumentalnych.

Główne pojęcia starożytne

Materiały

Cechy i funkcje powieści oświeceniowej BOHATER POZYTYWNY DRUGIEJ POŁOWY XVIII WIEKU - MIKOŁAJ DOŚWIAD-CZYŃSKI - WZORZEC OSOBOWY DOBY OŚWIECENIA Cechy powieści W 1775 roku Ignacy Krasicki napisał pierwszą polską powieść literatury nowożytnej pod tytułem: “Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Był to utwór, w którym Krasicki skoncentrował trzy typy powieści: cechy ut...

Preromantyzm - wyjaśnienie pojęcia i cechy Periodyzacja. Początek jest trudny do określenia. Tendencje można dostrzec już w oświeceniu. Za początek przyjmuje się datę 1789 r., a koniec 1848 (Wiosna Ludów). Rewolucja we Francji 1789 r. objęła sprawy społeczne, religijne, gospodarcze, polityczne. Burzyła w znacznej mierze oświeceniowy obraz świata. Podważała racjonalność ludzkiego działani...

Charakterystyka bohaterów "Trenów" Treny to utwór żałobny (funeralny) o bardzo bogatej tradycji. W czasach Kochanowskiego istniały zatem istotne wymogi formalne dotyczące tego gatunku, reguły odnoszące się również do bohaterów. Każdy klasyczny utwór żałobny (epitafium, epicedium) miał trzech bohaterów: osoba zmarłego, osoba bliska, która opłakuje jego śmierć i osoba, która ...

Poezja patriotyczna i społeczna Konopnickiej Jest drugim, po Asnyku, autorem, który w czasach niepoetyckich tworzył poezję, w której podejmowane są tematy, które nawiązując czasem do romantyzmu odchodzą nieco od założeń pozytywistycznych, chociaż często z nich korzystają (zamącone, no nie?); Podejmuje, podobnie jak Asnyk, bardzo wiele problemów, od ludowości, miłości aż po problemy społ...

Szkoła rycerska - wyjaśnienie Szkoła Rycerska - szkoła średnia o charakterze wojskowym, założona w 1765r. przez króla Stanisława Poniatowskiego. Komendantem szkoły był książę Adam Czartoryski. Głównym zadaniem było przygotowanie młodzieży szlacheckiej do służby obywatelskiej. Program na-uczania dzielił się na część przygotowawczą, ogólnokształcącą oraz naukę kunsztów (jazdy ...

"O poprawie Rzeczpospolitej" - projekt reform Andrzej Frycz Modrzewski ur. się w 1503 r. w Wolborzu k. piotrkowa Trybunalskiego w rodzinie wójta. Nauki pobierał w Akademii Krakowskiej, studiował w Wittemberdze (spotkał się tam z Lutrem). Przebywał na dworze Łaskich i przewoził dla nich bibliotekę Erazma z Rotterdamu. Później został sekretarzem Zygmunta Augusta. Umożliwiało to liczne wyjazd...

Moja obrona Kreona Mowa wstępna Kreon stoi na straży państwa, wierzy że najwyższym dobrem jest państwo. Ustanawia prawo równe dla każdego, pomimo że jego siostrzeniec Polinik łamie prawo, nie waha się zdecydować o tym, by poniósł za to odpowiednią karę. I chociaż sympatią może? – darzycie Antygonę- pamiętać powinniście o tym, że to Kreon w swoim głębokim ...

"Czyta się w coraz większych głębiach tak, że czytanie każdego arcydzieła jest nieskończone" - motto Norwida „Czyta się w coraz większych głębiach tak, że czytanie każdego arcydzieła jest nieskończone”. Słowa C. K. Norwida uczyń mottem rozwżań, który wedłóg ciebie utwór zasługuje na miano arcydzieła? Czy współczesny człowiek potrafi jeszcze czytać w coraz większych głębiach? Czy przypadkiem nie utracił tej jakże ważnej umiejęności, n...