Wierność i zdrada w "Echa leśne" i "Wierna rzeka"

TEMAT: Wierność i zdrada w twórczości S. Żeromskiego. „Echa leśne”. Występuje dwóch równorzędnych bohaterów. Postać pozytywna Jan Rozłucki oraz bohater negatywny gen. Rozłucki, stryj Jana. Została zastosowana retrospekcja, gdyż gen. po latach opowiada o Janie. Gen. Rozłudzki to zrusyfikowany Polak, który był pułkownikiem w wojsku rosyjskim. Po śmierci brata zajął się wychowywaniem jego synów. Piotr starszy z nich zmarł na cholerę. Młodszy Jan służył razem z nim w pułku. Obecnie gen., jest już zdymisjonowany siedzi z przyjaciółmi przy ognisku, pyta jak daleko do Suledniowa. Mówią mu, że koło karczmy wiedzie droga, a tam jest grób Jana. Gen. przyznaje, że to jego bratanek, który uciekł do powstańców, został złapany, odbył się sąd, dwa głosy były za karą śmierci, dwa za przewiezieniem do Kielc, decydujący głos miał stryj i zażądał kary śmierci. Jan przed sądem stał jak bohater, pytany mówił „ja staję przed sądem Boga, a ty mnie sądź według swojego sądu jeśli chcesz”. Stojąc przed plutonem egzekucyjnym Jan wyraził ostatnią wolę, by jego 6-letni syn Piotruś został wychowany jak Polak, by w razie potrzeby walczył, a nawet zginął za Polskę. Podczas egzekucji nie pozwolił sobie zawiązać oczu. Gen. żałował decyzji, chciał się przypodobać władzy, nie narazić się. Polacy byli w wojsku rosyjskim, ponieważ szlachta, która odmówiła służby traciła szlachectwo i była wcielona do rosyjskiej armii, na wiele lat. W armii uczyli się też sztuki walki. Historia Rozłudzkiego oparta jest na faktach autentycznych, był to gen. Ostrowski i jego bratanek Udymowski. „Wierna rzeka”. Podtytuł powieści brzmi „Klechda domowa”. Klechda to podanie ludowe o zamierzchłych czasach związane z tradycją określonego regionu, pokrewne baśni. Jednym z bohaterów jest powstaniec styczniowy książę Józef Odrowąż. Został ranny w bitwie pod Małogoszczą, gdzie dowodził Langiewicz. Uratował się tylko on. Ledwo idąc na bosaka dotarł do najbliższej wsi. Przeprawił się przez rzekę, prosił ludzi o pomoc. Czuł, że ta rzeka mu sprzyja, dała mu ulgę, obmyła z krwi, ulitowała się nad nim. Wieśniacy chcieli go odwieźć do miasta, oddać władzom rosyjskim, bo taki był rozkaz, szkoda im było jednak czasu i koni. We dworze ulitował się nad nim stary kucharz Szczepan dając trochę kaszy i stare buty. Gdy odchodził dostrzegła go dziewczyna, wzięła do siebie, opatrzyła rany, zatarła ślady. Była to Salomea Brynicka, krewna państwa Rudeckich do których należał dwór. Pielęgnowała rannego w ciągłym strachu przed rosyjską rewizją. Mała żydówka Ryfka ostrzegła ją o Rosjanach, Salomea zdążyła ukryć powstańca; Szczepan radził jeszcze nie wychodzić i faktycznie Rosjanie wrócili, dziewczyna dbała o chorego, przywiozła nawet lekarza, by usunął kulę z biodra, zakochała się z wzajemnością. Podczas następnej rewizji nie zdążył się ukryć, ale rosyjski oficer puścił go wolno. Pannę odwiedził też ojciec powstaniec widząc obcego niepokoił się o córkę nakazał Szczepanowi, by jej pilnował, przekazano wieść o ukrywającym się powstańcu, przybyła jego matka, wielka dama postanowiła zabrać syna do Włoch, choć wiedziała, że Salomea kocha Józefa. Nie mogła pozwolić na to małżeństwo, uświadomiła to dziewczynie i zapłaciła. Półprzytomna Salomea przystała na wszystko, nie powiedziała, że jest w ciąży; po odjeździe Józefa poszła nad rzekę, rzuciła pieniądze do wody. Czuła się skrzywdzona. Józef nie zachował się honorowo, uległ matce. We dworze przebywał też komisarz powstańczy Herbert Olbromski. Salomea pytała go czy jest sens by Polska wciąż wykrwawiała się w powstaniach, odpowiedział jej, że polskie plemię popadło w dwa młyńskie koła zagłady. Musi samo stać się młyńskim kamieniem, albo będzie zmielone na proch nie ma wyjścia. Jeśli nie oduczymy się sięgania po cudze, oni nas zniszczą, taki sposób myślenia prezentowała szlachta, natomiast zupełnie inaczej rozumowali chłopi; byli wręcz wrogo nastawieni do powstania, a zwłaszcza do polskiej szlachty; dla chłopa wrogiem był prześladujący go pan, a nie car, bo od niego chłop dostał ziemię (uwłaszczenie). Rzeka Łośna jest w powieści powierniczką tajemnic, obmywa rany, odrowąża, ukrywa bardzo ważne dokumenty Olbromskiego i zabiera judaszowe srebrniki wręczone Salomeii przez matkę Józefa.