Tematyka patriotyczna w renesansie

RENESANS Mikołaj Rej - Krótka rozprawa między 3 os. Utwór ten stanowi odbicie konfliktu, jaki w ówczesnej Polsce miał miejsce pomiędzy szlachtą, duchowieństwem a chłopami. Rej staje tu w obronie chłopów, uciskanych przez wyższe stany. Oprócz tego "Krótka rozprawa..." zawiera obszerną i szczegółową krytykę wad zauważonych u wszystkich trzech klas. Szczególnie ostro zaatakowane zostaje duchowieństwo, któremu Rej zarzuca lenistwo, spóźnianie się na poranne msze, lekceważenie swych obowiązków i odprawianie nabożeństw byle jak. Autor zarzuca również klerowi, że zmienił kościół w jarmark handlu odpustami, ukazuje dokładnie chciwość księży i ich zamiłowanie do przepychu. Rejowi nie podoba się również zawyżana bezustannie liczba świętych, jak sam to określa "od wszystkiego", a także dziesięcina, którą uważa za nic innego, jak tylko kolejny pretekst do bogacenia się kosztem prostego chłopa. Atakowana jest również szlachta. Pod jej adresem padają zarzuty chciwości i wewnętrznych sporów, które tylko osłabiają państwo. Szlachta jest również oskarżana o prywatę, przedkładanie własnego interesu nad dobro kraju, zrywanie obrad Sejmu, przekupstwo i nierzetelność. Te wyższe warstwy skupiają się głównie na obżarstwie, pijaństwie i rozpuście, a tymczasem w Polsce kwitnie zabobon, nieuctwo i ogólna głupota. Cała rozmowa kończy się niewesołym wnioskiem, że nikt nie jest zainteresowany jakimikolwiek reformami, więc wszystkie spory i dyskusje i tak niczego nie zmienią. Rej wskazuje tu na kolejną wadę polskiego społeczeństwa. Cechuje je powszechne gadulstwo przy jednoczesnym braku umiejętności zmobilizowania się i podjęcia jakichkolwiek konkretnych działań. Jan Kochanowski - Odprawa Posłów greckich. Jan Kochanowski ukazuje w "Odprawie posłów greckich" różne postawy obywatelskie, wyraźnie dając tym samym swoim rodakom wskazówki, przestrzegając ich przed popełnianiem błędów bohaterów negatywnych, a zachęcając do pójścia w ślady bohaterów pozytywnych. Pierwszym modelem postawy jest zachowanie Antenora. Jest to bohater pozytywny, rozumiejący, że dobro ojczyzny jest ważniejsze od kaprysu jednostki, choćby był to królewski syn. Kiedy ponosi klęskę nie załamuje się, ale wzywa do wojny obronej, do rozpoczęcia przygotowań mających na celu obronę ojczyzny. Antenor jest patriotą, rozsądnie myślącym, szczerym, nieprzekupnym i odważnym człowiekiem. Drugi model postawy reprezentuje przeciwnik Antenora, Parys. Jest to bohater zdecydowanie negatywny, ukazany przez Kochanowskiego jako samolubny egoista, uciekający się w swych niecnych postępkach do szantażu i przekupstwa. Jego zwycięstwo nad Antenorem jest jednoznacznie klęską całego państwa. Choć Trojanie nie wydają Heleny Grekom, to wiadomo, że po wieloletniej wojnie miasto zostanie całkowicie zburzone, a jej mieszkańcy w większości wymordowani. "Odprawa posłów greckich" jest utworem uniwersalnym. Mimo, iż powstała kilkaset lat temu, to jest aktualna do dziś, porusza bowiem problemy dotyczące każdego z nas. Najważniejszą nauką, jaką możemy wyciągnąć z lektury utworu jest przeświadczenie, że nie przetrwa żadne państwo, w którym jednostki będą stawiały własny interes nad dobrem ogółu i sprawiedliwością. Andrzej Frycz Modrzewski - O poprawie RP. W pracy tej autor zestawił obraz ówczesnej Rzeczypospolitej, z obrazem doskonałego państwa, które chciał zbudować. Zanalizował ustrój społeczny i państwowy Polski i przedstawił projekt jego przebudowy. Jego głównymi tezami była obrona chłopa przed uciskiem pańszczyzny, niemożność naruszenia ziemi chłopa przez szlachtę, obrona mieszczan przed szlachtą i równość wszystkich stanów. W części swego utworu poświęcone teorii państwa i prawa występuje jako zwolennik zjednoczonego państwa, mającego silną władzę królewską (ale nie absolutną) i praworządnego sądownictwa. W księdze "O szkole" pisał o zaostrzeniu wychowania, podniesieniu stanu oświaty i nauki, której wartość niezwykle sobie cenił. W księdze "O kościele" natomiast ostro krytykując Kościół, żądał wolności religijnej i wolności sumienia i niezależności kościoła narodowego od papiestwa. barok O Sarmatach (J. C. Pasek, W. Potocki, I. Krasicki) Z "Pamiętników" pisanych przez Jana Chryzostoma Paska wyłania się obraz ciemnego, zabobonnego warchoła i nieprawdopodobnego awanturnika, typowego sarmaty. Podobnie jak w utworach Wiesława Potockiego bohater uwielbia przesadzać z alkoholem, kłócić się i pojedynkować. W książce dostrzegamy przede wszystkim bezustanne bijatyki, pojedynki, zaczepki i prowokacje. Nawet będąc już w stanie spoczynku, po małżeństwie z postarzałą, bogatą wdową, bohater bez przerwy wplątuje się w spory i awantury z sąsiadami. W "Pamiętnikach" prezentuje swój portret, ukazując się czytelnikowi jako szlachcic i żołnierz, patriota i świtny kompan, słowem, pozornie wzór do naśladowania. Natomiast to samo przekonanie, chociaż bardziej dobitnie prezentuje Ignacy Krasicki. W powieści "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki" ukazuje nieprawidłowe wychowanie młodzieży, praktycznie brak zainteresowań ówczesnej szlachty, jej ciemnotę, nieuctwo, samowolę i pijaństwo, pogoń za zagranicznymi nowinkami, niechęć wobec służby i lenistwo umysłowe sarmatów. Autor zdecydowanie krytykując taki sposób życia, prowadzący zarazem do rozkładu ojczyzny, wyznacza drogę, którą powinien kierować się każdy człowiek i konieczność powrotu do natury.