Tematy i gatunki typowe dla baroku

Barok nie jest epoką jednorodną . XVII wiek przyniósł załamanie harmonijnego światopoglądu i doprowadził do wielu rozterek i sprzeczności w pojmowaniu wizji świata . Człowiek baroku z jednej strony zdawał sobie sprawę , że życie ludzkie jest krótkie , chciał więc cieszyć się nim i korzystać z każdej chwili , z drugiej jednak strony świadomość ulotności życia sprawiła , że szukał odpowiedzi na pytania dotyczące Boga , wiary , i tego co jest po śmierci . Dlatego właśnie w poezji baroku występuje zarówno nurt opiewający rozkosze życia i urodę świata , jak i poezja metafizyczna , ukazująca rolę Boga , wiary i wartości wyższych . Przedstawicielem pierwszej z nich jest Jan Andrzej Morsztyn , który w kunsztownych , marinistycznych wierszach , często sonetach poruszał temat miłości , traktowanej w sposób konwencjonalny jako flirt lub zabawę ( "Niestatek" , "Do trupa" ) . Nad ludzkim życiem , jego marnością zastanawiał się inny poeta baroku - Daniel Naborowski . W swych utworach ukazywał on marność świata i wszystkich ludzkich dążeń . Uważał jednak , że kiedy człowiek żyje w zgodzie z Bogiem i Jego przykazaniami nie musi bać się śmierci ( "Marność" , "Krótkość żywota" ) . Obok poezji dworskiej , w literaturze baroku odnajdujemy nurt sarmacki odwołujący się do tradycji rodzimej . Przedstawicielem tego nurtu , ukazującego życie w XVII wieku , jest Jan Chryzostom Pasek . W formie pamiętnika starał się on przekazać potomnym wzorzec sarmaty , tworząc jednocześnie barwny dokument epoki . Innym twórcą nurtu sarmackiego był Wacław Potocki , który starał się budzić sumienie sarmatów , krytykując ich wady w utworach takich jak : "Nierządem Polska stoi" czy "Zbytki polskie" . Trudno tu mówić tu o konkretnych gatunkach literackich , za to z całą pewnością Potocki jest twórcą barokowej epopei ("Transakcja wojny chocimskiej") .Przedstawił w niej przebieg bitwy , bohaterstwo polskich rycerzy , które miało stać się przykładem dla siedemnastowiecznych sarmatów .Literatura baroku poruszała wiele tematów i w zasadzie nie wykształciła typowych dla niej gatunków literackich .