Sokrates jako nauczyciel ludzkości

„ Nauczyciel ludzkości – Sokrates . ” POGLĄDY : Sokrates spojrzał na człowieka z innej strony , powiedział : „ Człowiek to ten , który rozpoznaje dobro i powinien je czynić ”. w ten sposób jednoznacznie świadczy , że najważniejsze zasady w egzystencji ludzkiej to prawa etyczne , które stanowią niejako fundamenty człowieczeństwa . Zaznaczył , że ich brak w życiu człowieka sprawiłyby , że upodobnił by się on do zwierzęcia rozumnego , lecz gotowego czynić zło świadomie . To stwierdzenie uzmysławia nam jak szczególnie niebezpieczna byłaby taka istota , pozbawiona sumienia i kierująca się jedynie instynktem (nie tylko samozachowawczym ) . CNOTA JEST DOBREM BEZWZGLĘDNYM . Sokrates wskazał na zalety , które są jedne dla całego rodu ludzkiego : sprawiedliwość , odwaga , panowanie nad sobą , są zaletami zawsze i wszędzie . Nazywając te zalety „ cnotą ” , dał temu wyrazowi bardziej specjalne , a właściwie zupełnie nowe znaczenie . Wytworzył nowe pojęcie cnoty przez to , ze spośród zalet człowieka wyodrębnił specjalnie zalety moralne . Prawa dotyczące cnoty moralnej są „ niepisane ” , nie ma ich w kodeksach ; niemniej są trwalsze od pisanych . Wywodzą się bowiem z samej natury rzeczy , a nie z ustanowienia ludzkiego ; jakże mogłyby być ustanowione , skoro są powszechne , jednakowe dla wszystkich ludzi ? – wszak wszyscy ludzie nie mogli zejść się razem i ustanowić praw – tak rozumował Sokrates . Na powszechność praw moralnych kładł szczególny nacisk , stojąc w opozycji do poglądów SOFISTÓW (przedstawiciele nowego typu filozofii , powstałego w Atenach w V wieku p.n.e. , głoszących m.in. , że cnota jest całkowicie względna , różna dla mężczyzny i dla kobiety ,młodzieńca i dojrzałego męża ) ; powszechność była zasadniczą cechą cnoty w jej nowym znaczeniu . Wszystko inne , co ludzie zwykli uważać za dobro – zdrowie , bogactwo , sława – niejednokrotnie w skutkach okazuje się złe . Człowiek powinien zabiegać o dobro najwyższe , nie licząc się nawet z niebezpieczeństwami i śmiercią . Dla dóbr moralnych powinien poświęcić dobra niższe i pozorne : „ Czyż nie wstydzisz się dbać o pieniądze , sławę , zaszczyty , a nie o rozum , prawdę i o to , by dusza stała się najlepsza ? ” . Sokrates był wtedy pierwszym , który wyróżnił dobra moralne , właściwy przedmiot etyki ( za to nazwano go „ twórcą etyki ” ) ; a także był pierwszym przedstawicielem stanowiska wynoszącego dobra moralne ponad wszystkie inne . Sokrates mawiał , że rad by posłać do piekieł tego , kto pierwszy rozdzielił dobro i pożytek . Ale związek obu widział nie w tym , iż dobro zależne jest od pożytku , lecz przeciwnie , iż pożytek zależny jest od dobra . Tylko to , co dobre jest naprawdę pożyteczne . Podobnie rozumiał stosunek dobra do szczęścia : szczęście związane jest z cnotą , bo z cnoty wynika . Szczęśliwym jest bowiem ten , kto posiada największe dobra , a największym dobrem jest cnota . Wszelkie zło pochodzi z nieświadomości :nikt umyślnie i z świadomością zła nie czyni . I nie może być inaczej : skoro dobro jest pożyteczne i gwarantuje szczęście , nie ma powodu , aby ktoś , kto je zna , nie czynił go . „ Jest to jedno i to samo wiedzieć , co jest sprawiedliwe , i być sprawiedliwym ” . To była definicja Sokratesa : cnota jest wiedzą . Sokrates wzywał nie wprost do cnoty , lecz do zastanowienia się nad cnotą . Sam , choć był nauczycielem nie posiadał gotowej wiedzy , którą by mógł komunikować innym ; nie obiecywał , że uczniów nauczy prawdy , lecz że będzie razem z nimi szukać prawdy . Jego teoria wiedzy była teorią poszukiwania wiedzy . J właśnie przez to była rzeczą szczególnej wagi, bo spowodowała , że dla poszukiwania wiedzy została obmyślona specjalna metoda ; uwaga filozofów , skierowana dotąd na rzeczywistość , spoczęła teraz na wiedzy i na sposobie jej zdobywania . Sokrates nie był teoretykiem , lecz wirtuozem metody ; nie formułował jej przepisów , lecz przykładem własnym pokazywał , jak je stosować . Metoda , jaką się posługiwał , była metodą dyskusji , współpracy umysłowej . Składała się z dwóch części , negatywnej i pozytywnej : pierwsza uczyła , jak usuwać fałszywe przekonania , druga – jak zdobywać prawdziwe . Etyczne tezy Sokratesa łączyły się w łańcuch i prowadziły do jasnego wniosku : LUDZIE DĄŻĄ DO SZCZĘŚCIA I DO POŻYTKU . PRAWDZIWE SZCZĘŚCIE I PRAWDZIWY POŻYTEK DAJE TYLKO DOBRO . PRAWDZIWYM DOBREM JEST CNOTA . CNOTA JEST JEDNA , BO KAŻDA CNOTA JEST WIEDZĄA . ZDOBYWAJĄC WIEDZĘ OSIĄGAMY DOBRO , A Z NIM POŻYTEK I SZCZĘŚCIE . Wyłania się stąd proste wskazanie życiowe : należy szukać wiedzy , a kto może . powinien i innych wiedzy uczyć . Sokrates nie tylko głosił taką ogólną teorię , ale zastosował ją do siebie , z żelazną konsekwencją kierował swym życiem zgodnie z teorią . Uważając nauczanie za zadanie najwyższe , cały mu się poświęcił . Nie licząc się z osobistymi skłonnościami i warunkami życia dążył niezłomnie do tego , co jest dobrem najwyższym i co przeto obowiązuje wszystkich i zawsze . Jego życie i śmierć były w zupełnej jedności z jego nauką .