Rozwój publicystyki w pozytywiźmie - uzasadnienie

Pozytywizm koncentrował się na przygotowywaniu narodu do wielkiego, ale odległego w czasie powstania; jego idami były praca organiczna, praca u podstaw koncentrujące się na podtrzymywaniu świadomości narodowej u wszystkich niższych i średnich warstwach społecznych. Jednak pozytywizm posiada jedną ważną cechę, która odróżnia go od innych epok: posiadał pełną świadomość własnego istnienia (co w szczątkowej formie widzieliśmy w przypadku dwóch poprzednich epok), która wiązała się ciągłą dyskusją nad kształtem idei epoki oraz sposobem ich realizacji. Stąd wynika bujny rozwój wszelkich form, które pozwalają zaprezentować własne idee oraz oceniać, krytykować idee innych ludzi. Idealną formą dyskusyjną jest wszelkiego rodzaju publicystyka. I tu można pokazać dwa podstawowe kierunki publicystyczne: prezentacja własnych idei i przemyśleń nad aktualnymi tematami społecznymi. Można by ją określić mianem publicystyki konstruktywnej. Do tego grona zaliczają się praktycznie wszyscy wielcy twórcy pozytywizmu: Eliza Orzeszkowa (problemy emancypacji kobiet, Żydach, patriotyzmie, literaturze pozytywistycznej), Sienkiewicz, Prus, Konopnicka. Drugim kierunkiem jest publicystyka destruktywna, jak ją nazwałem. Koncentrowała się ona na krytykowaniu innych twórców, często nawet przechodząc do osobistych antypatii. Takim krytykiem był Aleksander Świętochowski. Ciekawym, choć dość oczywistym zjawiskiem było koncentrowanie się publicystów o podobnych poglądach wokół konkretnych tytułów prasowych. Innym sposobem prezentacji własnych idei było wprowadzanie ich w życie w swoich dziełach literackich: np. w powieści tendencyjnej lub noweli. Tu wiele przykładów jest. (podać kilka: "A...B...C..." Orzeszkowej - problem edukacji i zakazów władz; "Tadeusz" - problem opieki nad dziećmi; "Katarynka" Prusa - opiekowanie się biednymi); powieści okresu bardzo ważne dla literatury polskiej (historyczne Sienkiewicza); Popularność wynika z założeń epoki - edukacji społecznej i własnej samoświadomości;