Rej i jego utwory

- Najpełniejszy obraz stosunków między różnymi stanami Rej zawarł w "Krótka rozprawa między panem, wójtem a plebanem..." jak sam napisał ma skłaniać do refleksji nad porządkiem świata (=> aktualną sytuacją) Wszystkie stany (szlachta, chłopi i księża) wytykają sobie rozmaite wady: Rej atakuje duchowieństwo za niedbałość w wykonywaniu swoich obowiązków, za nieprzestrzeganie reguł głoszonych przez siebie (rozpusta, obżarstwo i lenistwo), zajmowanie się własnymi interesami i bogactwem, nie interesowaniem się życiem duchowym wiernych, krytykuje obrzędy kościelne (zwłaszcza instytucję odpustów, na której bogacił się kościół) Szlachta krytykowana jest za życie ponad stan, skłonność do przepychu, bogactwa prowadzącą do niszczenia majątków, pijaństwo, obżarstwo, zanik obyczajów; Wytykane są także polityczne przywary szlachty: nieudolność sejmu, prywata, przekupstwo, dbałość o urzędy, brak patriotyzmu, (argumenty obozu demokratycznego, popieranego przez Reja) Rej staje w obronie najbiedniejszego i najbardziej uciskanego ze stanów: chłopstwa. Ono ponosi ciężary nadużyć szlachty i duchowieństwa; nie mogą się bronić, nie chroni ich prawo, są tylko poddanymi zmuszonymi do wypełniania obowiązków przerastających ich możliwości. Dość pesymistyczna wizja Rzeczypospolitej, ale wyraźnie pokazująca jej choroby, które kiedyś doprowadzą do upadku. Rej podkreśla, iż nie wszyscy ludzie są tak "źli", część społeczeństwa jest całym sercem oddana sprawom Rzeczypospolitej. Wobec wszystkich tych problemów proponuje między innymi postawę: człowieka poczciwego. Rej opisuje także wiele swoich obserwacji społeczeństwa polskiego w "Zwierzyńcu" zawiera kilkaset epigramatów opisujących scenki z życia ludzi XVI wieku. ukazano w nich życie ludzi z wielu stanów: od króli, poprzez bohaterów do zwykłych ludzi pojawia się krytyka stanów duchownych (jak w rozprawie), głównym celem jest wywołanie uśmiechu (dowcipy), zarejestrowane są anegdotyczne scenki, pokazujące tamtejszą rzeczywistość.