"Zdążyć przed Panem Bogiem" jako książka pisana szeptem

Książka pisana szeptem Jest w mentalności Edelmana kwestia śmierci lepszej i gorszej. Rozróżnia on wyraźnie te dwie sprawy i na dowód przedstawia praw¬dziwe wydarzenia o tym, jak pewna lekarka truje dzieci z likwidowanego szpitala. Opowiadając to, dostrzega zaskoczenie w oczach reporterki i zaraz ożywia się: „ No widzisz, jak ty nic nie rozumiesz. Przecież ona uratowała je od komory gazowej, to było nadzwyczajne, ludzie uważali ją za bohaterkę”. A na dodatek okazało się później, że cyjanek, który podała dzieciom, to był jej własny środek, przeznaczony na czarną godzinę. Bohaterstwo lekarki jest więc podwójne, bo ona „swój cyjanek oddała obcym dzieciom”. Edelman nie buntuje się przeciw legendzie. Uważa, że minęło już tyle czasu, więc nie ma to większego znaczenia. Powstańców było dwustu dwudziestu, ale twórcy legendy życzą sobie, aby było ich pięciuset. Niech będzie! Chcą też, aby to nie Mordechaj Anielewicz, syn handlarki, mało wał rybie skrzela na czerwono, by wyglądały jak świeże, ale jego matka. Niech i tak będzie! Upierają się, że członek Żydowskiej Orga¬nizacji Bojowej wytrzymał gestapowskie tortury przez cały miesiąc, a nie – jak było – przez tydzień. Jakie to ma teraz znaczenie? Ale tak powstają legendy. Dlaczego w ogóle doszło do powstania? Przede wszystkim dlatego, by zwrócić uwagę świata na holocaust. By wreszcie wszyscy dowiedzieli się o masowym zabijaniu ludzi w komorach gazowych. Edelman, a także jego towarzysze byli przekonani, że nikt o tym nie wie. „Widzieliśmy karuzelę za murem getta, słyszeliśmy muzykę i strasznie żeśmy się bali, że tam muzyka zagłuszy nas, że w ogóle nikt na świecie nie zauważy – nas, walki, poległych... My wiedzieliśmy, że trzeba umierać publicznie, na oczach świata.” W książce „Zdążyć przed Panem Bogiem” nie słyszy się krzyku, nie czuje się patosu. Odczuwa się raczej szept. Tyle że ten szept jest gło¬śniejszy niż najgłośniejszy krzyk. Hannie Krall udała się wielka sztuka: szeptem obudziła świat, którego już nie ma.