"Lalka" jako powieść o straconych złudzeniach



78. Dlaczego "Lalkę" B. Prusa można nazwać powieścią o straconych złudzeniach? Bolesław Prus był głęboko rozczarowany rzeczywistością w latach, w których żył. Społeczeństwo polskie nie posiadało klasy, czy choćby środowiska, które byłoby zdolne pokierować rozwojem narodu. Pisarz uważał, że społeczeństwo jemu współczesne nieuchronnie zmierzało do wyjałowienia i upadku. Procesowi temu mogłyby przeciwdziałać zasadnicze reformy, ale żadne środowisko społeczne nie było na tyle silne, aby mogło wziąć na siebie ten ciężar. Słabość społeczeństwa polskiego była wynikiem olbrzymich kontrastów społecznych : zbytku i próżniactwa arystokracji opływającej we wszelkie dostatki i nie dającej nic od siebie społeczeństwu oraz nędzy, fizycznego wyniszczenia i chorób biedoty. Arystokracja nie mogła spowodować przewrotu społecznego, przecież robiła wszystko, aby utrzymać feudalny porządek /losy Wokulskiego są najlepszą ilustracją poglądów społecznych tej warstwy/. Mieszczaństwo mogłoby wziąć na siebie ciężar przeprowadzenia radykalnych reform - byłoby to w interesie tej warstwy, lecz w naszym kraju mieszczaństwo było zbyt słabe, obawiało się zmian. Tak więc trwał feudalizm, choć ginął on śmiercią naturalną. Arystokracja była warstwą zbankrutowaną, przedstawiciele jej ginęli w długach - warstwa ta nie mogła utrzymać dłużej swego istnienia. Nie stanowiła siły pod względem zamożności, stanu posiadania, nie miała też jako całość cech pozytywnych, które pozwoliłyby jej uchronić się przed zagładą. Takie były fakty, których warstwa ta zdawała się nie dostrzegać. Przedstawiciele arystokracji ukazani w "Lalce" żyją tak, jak dawniej, szastają ostatnimi pieniędzmi, gardzą wszystkimi, którzy pochodzą z niższych sfer. Wokulski "zginął przywalony resztkami feudalizmu", tymi rozkładającymi się przesądami, które jednak okazały się jeszcze na tyle silne, że mogły spowodować klęskę człowieka - i to jakiego człowieka! Szlachetne złudzenia bohatera nie mogły urzeczywistnić się. Romantyczne nadzieje dotyczące sensu walki narodowowyzwoleńczej okazały się nierealne, również naukowe aspiracje nie mogły zostać urzeczywistnione - przynajmniej w tym kraju, o którego szczęściu marzył. Pozytywistyczne złudzenia nie miały szans na realizację w społeczeństwie zakrzepłym w na pół feudalnej strukturze. Ginęli w tym społeczeństwie szlachetni idealiści, ich złudzenia stawały się mrzonką / Rzecki, Wokulski, Ochocki/. Prus nie umiał naprawić tego świata, dlatego bohaterowie jego ponoszą klęski : Rzecki umiera, Ochocki wyjeżdża za granicę, gdzie - być może - spotka się z Wokulskim i wspólnie będą pracować /poza swym społeczeństwem/ dla dobra przyszłej wymarzonej ludzkości. Autor wyraźnie nie chciał, aby powieść była jednoznacznie pesymistyczna. Wyrazem poszukiwania nadziei na lepszą przyszłość stało się wprowadzenie fantastycznego wątku Geista z jego niezwykłym wynalazkiem mającym zrewolucjonizować świat. Wynalazek Geista jest śladem pozytywistycznej wiary Prusa w zbawczą wartość nauki, która kiedyś uzdrowi ludzkość. Ideały romantyczne i pozytywistyczne nie znalazły potwierdzenia w rzeczywistości, okazały się złudzeniami. Fakt, że chętnie powracamy dzisiaj do romantycznego widzenia świata, wydaje się być uzasadniony, bo miło jest zagłębiać się w zakamarki swej duszy, marzyć, kochać się /niektórzy lubią też poświęcać się!/. Szansę na realizację naszych marzeń mamy taką samą, jak nasi przodkowie. Tak więc rozgrzeszamy się z naszej romantycznej natury. Po co jednak łudzimy się, że program wszechstronnej pracy może stać się źródłem naszej samorealizacji? Już pozytywiści dowiedli, że program ten jest nierealny, dali nam tego dowody. Miejmy więc do nich zaufanie i nie ulegajmy złudzeniom.

"Lalka" jako powieść o straconych złudzeniach

Materiały

Wolter w stosunku do cywilizacji Wolter wobec cywilizacji. Wolter uważał stan cywilizacji w swoich czasach za niedoskonały. Poprzez swoją twórczość pragnął to zmienić. Przede wszystkim postęp cywilizacji nie jest możliwy bez zmiany światopoglądu mas. Należy je nauczać, oświecać. Na literaturę nakłada funkcje utylitarne (użytkowe) i przypisuje ogromną rolę edukacji i wychowaniu...

Program reform w satyrze "Do króla" Satyra \"Do króla\" jest poświęcona racjom obozu królewskiego, do którego przyznawał się I. Krasicki. Autor pozornie zgadza się z sarmackimi oskarżycielami króla, równocześnie ośmieszając ich, a tym samym głosząc pochwałę monarchy. Krasicki podkreśla tu zasługi króla na polu sztuki i kultury, pomijając jednak dziedzinę polityki. Zdaje się rozumi...

Motyw zbrodni w literaturze Zbrodnia/zbrodniarz Zbrodnia/zbrodniarz - Czyn zasługu¬jący pod względem moralnym na naj¬wyższe potępienie; poważne przestępst¬wo naruszające normy społeczno-etycz-ne. W literaturze określenie jakiegoś czynu mianem zbrodni zależy zwykle od kręgu kulturowego, w którym żyje autor i czasu powstania tekstu. Postacie zbrodniarzy ujmo...

Analiza "Parada wojskowa" Wisławy Szymborskiej Parada wojskowa Wiersz (zamieszczony w t. Wielka liczba, 1976) składa się z siedmiu wersów o ciągłej budowie, które wypełniają odpowiednio zestawione rzeczowniki: ziemia, powietrze, woda. Oto podczas dumnej parady wojskowej odbywa się demonstracja siły – pokaz rakiet dużego i śre¬dniego zasięgu, skonstruowanych przez człowieka n...

Okoliczności powstania i geneza powieści "Quo vadis" Okoliczności powstania i geneza powieści Quo vadis to jedna z najbardziej znanych i popularnych powieści Henryka Sienkiewicza. Trylogia i inne dzieła przedstawiające literacką wersję faktów znanych z historii Polski osiągnęły duży sukces w kraju, wśród odbiorców, którym bliska jest specyficznie polska problematyka. Powieść Quo vadis nie po...

Co to jest antyteza? Antyteza - zestawienie dwóch opozycyjnych znaczeniowo członów wypowiedzenia, zaliczana do figur retorycznych. Wiąże ja najczęściej kontrast semantyczny uwydatniony przez powtórzenia, np. “Lepiej z mądrym zgubić niż z głupim znaleźć”. Spiętrzenie antytez było jednym z charakterystycznych chwytów poezji barokowej.

Prądy pozytywizmu Pozytywizm - nurt skonkretyzowany przez Augusta Comte\'a w dziele \"Kurs filozofii pozy-tywnej\". Pozytywny - znaczy realny - zaprzeczający wszystkiemu co cudowne, użyteczny - służący konkretnym działaniom, ścisły i względny. Pogląd odrzucał dotychczasową filozofię - uznawał ją za nienaukową - przedmiotem dociekań były fakty oczywiste. Scient...

Analiza "Sarajewo" Czesława Miłosza Sarajewo (z tomu Na brzegu rzeki 1994) (Niech to nie będzie wiersz, ale przynajmniej mówię, co czu¬ję.) To teraz potrzebna byłaby rewolucja, ale zimni są, którzy kiedyś byli gorący. Kiedy zabijany i gwałcony kraj wzywa pomocy Europy, w którą uwierzył, oni ziewają. K...