Poezja Konopnickiej w pozytywiźmie

Konopnicka: Rolę poety pojmowała jako rzecznika narodu (tak jak w Romantyźmie był on przywódcą). Utwory nowelistyczne mają wysoką wartość artystyczną, a jeśli chodzi o wiersze to są one dzisiaj oceniane różnie. Konopnicka uprawiała wszystkie rodzaje liryki, pisała: wiersze miłosne, patriotyczne, społeczne, filozoficzne. Szczególnie popularne były jej obrazki, czyli utwory z pogranicza poezji i nowelistyki (np. "W piwnicznej izbie", "Przed sądem", "Jaś nie doczekał"). Utwory te są wzruszającym obrazem krzywdy ludzkiej, jaką system wyrządzał najbiedniejszym. Wiele uwagi poświęciła w swej twórczości Konopnicka dzieciom pisząc o ich losach, aby poruszyć serca całego społeczeństwa, a także pisząc dla dzieci. Każdy z nas zna z pewnością takie utwory jak "Na jagody" czy "Baśń o krasnoludkach i sierotce Marysi". Niestety prace tej poetki rażą sentymentalizmem i rozbudowanym komentarzem. Często powtarzają się wątki filozoficzne jak i same obrazy w utworach. Narrator przekonuje rozwlekle o sprawach oczywistych. Wyróżnia się jedynie utwór "Wolny najmita", który jest sarkastyczny i ukazuje prawdziwy obraz reformy uwłaszczeniowej dla chłopskiej biedoty. Wyróżnia się także balladowa opowieść "A jak poszedł król na wojnę", w której Konopnickiej udało się osiągnąć niezwykłą lapidarność w symbolicznym zestawieniu losów chłopa i króla na wojnie. Wyraziła ona uniwersalną prawdę w słowach: A najdzielniej biją króle, A najgęściej giną chłopy. W nowelach Konopnicka okazała się mistrzynią. Pisała głównie utwory dotyczące ludności najbiedniejszej i o niesprawiedliwości ludzkiej, która najczęściej ma swoje podstawy w głupocie lub ślepym podporządkowaniu się ogólnie panującemu prawu ("Mendel gdański", "Miłosierdzie gminy"). Najciekawsza pod względem poetyckim jest liryka ludowa poetki z cyklów "Wieczorne pieśni", "Po rosie", "Na fujarce", "Z łąk i pól". Utwory te nawiązują do poezji ludowej konstrukcją chłopskiego podmiotu lirycznego, paralelizmem przyrody i losów ludzkich ("A czemuż wy chłodne rosy", "Świecą gwiazdy, świecą"). Poetka charakteryzuje się również mocnym tonem patriotycznym, czego dowodem są wiersze: "Rota" i "Contra spem spero" (wierzę wbrew nadziei). Ten drugi nawiązuje do myśli i poetyki romantycznej. Podmiot liryczny wierzy w "niezgasłe gwiazdy wśród zawiei", czyli odzyskanie niepodległości. Polska jawi mu się jak "wielki cmentarz", "krwawa rola". Syn się karmi kłosami gorzkiemi Z ojców swych ziemi. Sam Bóg zagasił nad nami pochodnię I na mogiły strząsnął jej popioły. Natomiast "Rota" to przysięga zbiorowego podmiotu lirycznego (Polacy) wierności ojczyzny, mowie przodków i tradycji.