Czasopismo "Monitor" - opis

„MONITOR” W roku 1765, z częstotliwością dwa razy na tydzień, zaczął wychodzić „Monitor”. Nazywany „czasopismem moralnym”, wzorowany na angielskim „Spektatorze” („The Spectator” - obserwator), inspirowany i wspierany finansowo przez króla, stał się główną trybuną propagowania reform. Redagowany w pierwszym okresie przez Adama Kazimierza Czartoryskiego oraz przez Ignacego Krasickiego, korzystając z piór Bohomolca, Konarskiego czy Naruszewicza, poruszał „Monitor” bardzo wiele aktualnych i różnorodnych tematów. W nowych, krótkich formach publicystycznych – esejach, artykułach, felietonach, reportażach, listach do redakcji i odpowiedziach na listy – autorzy monitorowi krytykują sarmackie zacofanie, postulują nowy wzór osobowy oświeconego szlachcica, biorą w obronę mieszczan i chłopów, piszą o problemach gospodarczych i politycznych Polski, walczą o tolerancję religijną i o świecką edukację. Przemycają (ostrożnie – by nie zrazić czytelników radykalizmem) myśli i koncepcje filozofa angielskiego Locke’a, Francuzów Woltera i Rousseau oraz francuskiej Encyklopedii. Zajmują się także sprawami teatru i literatury oraz czystości i poprawności języka. „Monitor” był szkołą ideologii oświecenia oraz szkołą literatury, przez którą przeszło wielu pisarzy tej epoki. Wydawany był przez 21 lat (do 1785 r.), lecz największą rolę odegrał w pierwszych trzech latach swego istnienia. Na łamach czasopisma propagowano idee oświecenia, walczono z ciemnotą i zacofaniem, ośmieszano sarmatyzm szlachecki. Głównym przedmiotem krytyki stała się obyczajowość szlachecka, a przede wszystkim pijaństwo, marnotrawstwo, życie nad stan, okrucieństwo wobec poddanych, pogoń za cudzoziemszczyzną.