Organizacja przedsiębiorstwa międzynarodowego

Na pewnym etapie zaawansowania procesów internacjonalizacji przedsiębiorstwa cele, które chce ono osiągnąć w sferze międzynarodowej, przekraczają możliwości ich realizacji przez dział handlu zagranicznego. Powstaje w związku z tym konieczność dokonania odpowiednich zmian organizacyjnych. Zmiany te mogą polegać na wyraźnym oddzieleniu działalności zagranicznej od krajowej lub na pełnej ich integracji. Pierwsze rozwiązanie, tj. tworzenie zdywersyfikowanej struktury, na ogół poprzedza przejście do struktury zintegrowanej, która jest wprowadzana przy znacznym zaangażowaniu przedsiębiorstwa za granicą. Struktury zdywersyfikowane. Tworzenie struktury zdywersyfikowanej polega najczęściej na przekształceniu działu handlu zagranicznego w międzynarodową dywizję. Ma to na celu zintegrowanie kontroli i zabezpieczenie realizacji celów przedsiębiorstwa w sferze międzynarodowej. W poszczególnych międzynarodowych przedsiębiorstwach dywizje różnią się organizacyjnym statusem oraz zakresem odpowiedzialności i autonomii. Mogą one dysponować niezależnym, liniowym managementem do zarządzania oddziałami i spółkami córkami oraz własnymi sztabami świadczącymi na ich rzecz różne usługi. Mogą także mieć ograniczone kompetencje i być skazane na korzystanie z usług sztabów centrali. Utworzenie dywizji jest dla przedsiębiorstwa korzystne z punktu widzenia specjalizacji wynikającej z koncentracji doświadczenia i wiedzy w jednym dziale oraz skrócenia kanałów komunikowania się. Towarzyszą temu jednak negatywne skutki przejawiające się w tendencji do izolowania się dywizji międzynarodowej od krajowych. Struktury zintegrowane. Występowanie zintegrowanej struktury oznacza, że w przedsiębiorstwie nie dokonano podziału na działalność krajową i zagraniczną, natomiast utworzono segmenty, których kierownicy odpowiadają za interesy przedsiębiorstwa niezależnie od miejsca ich realizacji. Wśród zintegrowanych struktur można wyróżnić następujące podstawowe ich rodzaje:  funkcjonalne,  produktowe,  geograficzne (regionalne). Zintegrowana struktura funkcjonalna. Ten typ struktury stosowany był przede wszystkim przez przedsiębiorstwa europejskie, które niejako „przeskoczyły” etap popularnej w przedsiębiorstwach amerykańskich międzynarodowej dywizji. Przy tej strukturze kierownicy poszczególnych działów funkcjonalnych (produkcja, finanse, marketing itd.) odpowiadają za realizację przypisanych im funkcji w wymiarze światowym, tzn. zarówno krajowym, jak i zagranicznym. Występuje wysoka centralizacja podejmowanych decyzji. Struktura ta stosowana jest bardzo rzadko, głównie w formie eksportu. Występuje w niektórych przedsiębiorstwach przemysłu naftowego i górniczego. Zintegrowana struktura według produktów. Ten typ struktury stosowany jest przez wielkie międzynarodowe przedsiębiorstwa ze zróżnicowanym programem produkcyjnym oraz konglomeraty. Menedżerowie poszczególnych działów ponoszą odpowiedzialność za produkcję na rynek macierzysty centrali i na rynki zagraniczne. Posiadają oni dużą autonomię w zakresie decyzji dotyczących produkcji i rozwoju produktu, marketingu itd. Jeśli ponoszą odpowiedzialność także za zyski, to znaczy, że kierują tzw. produktowymi centrami zysków. Zintegrowana struktura geograficzna (według regionów). Podstawowe znaczenie przy kształtowaniu tej struktury ma położenie geograficzne rynków zagranicznych, obsługiwanych przez przedsiębiorstwo. Uprawnienia decyzyjne i odpowiedzialność menedżerów zostają podzielone według tego kryterium. W wielkich, międzynarodowych przedsiębiorstwach cały liniowy management może być zorganizowany według tej zasady organizacyjnej. Struktury wielowymiarowe. Przedsiębiorstwa międzynarodowe, dysponujące dużą siłą finansową i wysoko wykwalifikowanymi kadrami, są w stanie tworzyć bardzo kompleksowe (macierzyste i tensorowe) ponadnarodowe struktury organizacyjne. Teoretycznie są to najbardziej odpowiednie struktury, gdyż umożliwiają połączenie korzyści wynikających z poszczególnych rodzajów działalności. W praktyce jednak ich zastosowanie jest problematyczne. Niekiedy powodują organizacyjne komplikacje, które w efekcie potęgują negatywne cechy poszczególnych jednowymiarowych struktur. W związku z tym niektóre przedsiębiorstwa zrezygnowały z nich, wracając do struktur wyjściowych. Najczęściej spotykaną strukturą wielowymiarową wśród międzynarodowych przedsiębiorstw jest struktura macierzowa według produktu i kraju. Posiada ją jednak nie więcej niż 5% spośród nich. W niektórych wielkich organizacjach międzynarodowych pojawiają się także rozwiązania polegające na tym, że tylko część struktury ma charakter macierzowy. Holding jako szczególna forma międzynarodowej organizacji. Holding jest to grupa spółek stanowiąca związek finansowy, która przeznacza swój kapitał na wykpienie udziału w wielu firmach prowadzących działalność gospodarczą. Holding może prowadzić działalność produkcyjno-usługową – jest to tzw. holding mieszany. Zwykle produkcja i usługi stanowią jednak niewielką część całej działalności holdingu. Na formę prawną i funkcję spółek należących do holdingu znaczny wpływ wywierają zawarte pomiędzy krajami układy o podwójnym opodatkowaniu. Centrala koordynacyjna handlu zagranicznego pozostaje w przedsiębiorstwie macierzystym, które prowadzi również badania marketingowe dla całej sfery międzynarodowej. Spółki holdingowe służą przedsiębiorstwom macierzystym jako instrument do finansowania inwestycji zagranicznych. Cechą charakterystyczną holdingów w polskim handlu zagranicznym jest ich mieszany charakter, tzn. że oprócz kierowania podporządkowanymi spółkami prowadzą działalność gospodarczą w zakładach produkcyjnych i usługowych będących ich własnością.