Nad Niemnem a hasła pozytywizmu

Powieść pt."Nad Niemnem" wyrosła z ducha epoki pozytywizmu, dlatego nawiązywała do głównych założeń epoki. Przede wszystkim widać ogromny kult pracy widoczny w historii Jana i Cecylii, w stosunku Bohatyrowiczów do pracy, zróżnicowaniu bohaterów według stosunku do pracy, widoczny podział na "darmozjadów" i ludzi żyjących z pracy własnych rąk. Autorka zauważyła potrzebę solidaryzmu społecznego, czego dowodzi pogodzenie Korczyńskich i Bohatyrowiczów przypieczętowane ślubem Jana i Justyny. Benedykt Korczyński uosabia natomiast "pracę organiczną". Troszczy się o swój majątek, chce uzyskać jak największe plony. Widać też przejawy "pracy u podstaw" realizowane przez Andrzejową Korczyńską i Marynię Kirłową, które uczyły dzieci chłopskie. Witold zaś przekazuje swą wiedzę rolnikom. Na przykładzie Kirłowej widać, że autorka domaga się równouprawnienia kobiet. Propagując hasła i dążenia pozytywistów Orzeszkowa upomniała się też o szacunek dla przeszłości i dla bohaterstwa tamtego pokolenia. Powieść może być uznana za epopeję, ze względu na dokładny opis grupy społecznej w chwili przełomowej.