Na co zostały przeznaczone fundusze Phare dla Polski

Pomoc finansowa Unii Europejskiej, udzielona Polsce w ubiegłych latach, została przede wszystkim skierowana na wzmocnienie infrastruktury, restrukturyzację przedsiębiorstw, rozwój regionalny, edukację i szkolenia, rolnictwo, ochronę środowiska oraz wsparcie administracji. W latach 1990-1998 Phare obejmował 117 programów. W pierwszym roku funkcjonowania programu Phare, większość środków (100 mln euro) została przeznaczona na wsparcie dla polskiego rolnictwa: dostawy pasz i pestycydów oraz pomoc rzeczową. Także w latach następnych, sektor rolny w znacznym stopniu korzystał z pomocy finansowej Unii Europejskiej. W latach 1990-1993, Komisja Europejska przyznała na ten cel około 170 mln euro, co stanowiło ok 20% pomocy finansowej Phare dla Polski. Podczas gdy w początkowym okresie, pomoc Phare dla rolnictwa obejmowała przede wszystkim dostawy rzeczowe, w kolejnych latach zaczęła zmieniać orientację w kierunku wspierania programów kredytowych dla gospodarstw oraz transferu pomocy technicznej /szkolenia, doradztwo, ekspertyzy/. Pomoc know how miała przede wszystkim na celu tworzenie nowoczesnych struktur rynku rolnego, zwiększanie konkurencyjności polskiego rolnictwa wobec rynków unijnych oraz jego przygotowanie do integracji z Unią Europejską. Pomoc Phare dla rolnictwa obejmowała przede wszystkim spółdzielczość wiejską, bankowość spółdzielczą, prywatyzację, oraz infrastrukturę rynkową i techniczną. Z funduszy Unii Europejskiej przygotowano szereg projektów wspierających rozwój rynków hurtowych, giełd rolnych, organizacji producenckich, spółdzielczości oraz systemu informacji rynkowej i monitoringu rynków zagranicznych. W latach 1990 - 1993 pomoc Phare w Polsce koncentrowała się na wspieraniu pierwszych reform ekonomicznych oraz umacnianiu transformacji ustrojowej. Stworzenie podstaw dla gospodarki rynkowej stanowiło wówczas główny priorytet unijnej pomocy finansowej. W 1991 r. 55 mln euro przeznaczono na wsparcie prywatyzacji gospodarki oraz pomoc dla małych i średnich przedsiębiorstw. Podstawowymi elementami programu było wspieranie Programu Powszechnej Prywatyzacji, pomoc dla przedsiębiorstw prywatyzowanych drogą kapitałową oraz program wspomagania inicjatyw prywatyzacyjnych w małych i średnich przedsiębiorstwach Z funduszy Phare finansowane były audyty finansowe dla prywatyzowanych przedsiębiorstw oraz analizy przedprywatyzacyjne. W programie Phare 1992 znaczną część funduszy przeznaczono na rzecz wspierania rozwoju regionalnego. Uruchomiony w 1993 r. program STRUDER /Program Strukturalnego Rozwoju Wybranych Regionów/ był pierwszym złożonym programem pomocowym Phare o charakterze inwestycyjnym. Podstawowym założeniem programu było ograniczenie niekorzystnych społecznie skutków przemian gospodarczych w Polsce, w tym przede wszystkim przeciwdziałanie bezrobociu. Istotne znaczenie miały dotacje dla małych projektów insfrastrukturalnych w gminach: wsparcie inwestycji na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy, tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości, współfinansowanie inwestycji infrastrukturalnych, podnoszących atrakcyjność inwestycyjną gmin. Program STRUDER obejmował dawne województwa: wałbrzyskie, katowickie, rzeszowskie, olsztyńskie, łódzkie oraz suwalskie i dysponował budżetem w wysokości 76,7 mln euro. W ramach programu STRUDER dofinansowano ponad 1000 małych i średnich przedsiębiorstw, 200 inwestycji infrastrukturalnych w gminach oraz stworzono 11.000 nowych miejsc pracy w regionach zagrożonych bezrobociem strukturalnym. W latach 1991 - 1993 jednym z priorytetów programów Phare była pomoc doradczo-szkoleniowa ze strony unijnych ekspertów. Wynikała ona z potrzeby odpowiedniego przygotowania strony polskiej do wykorzystania inwestycyjnych programów pomocowych, które miały zostać uruchomione w najbliższych latach. W memorandum finansowym na rok 1993 zarezerwowano 55 mln euro na rzecz wspierania inwestycji infrastrukturalnych /drogi dojazdowe, ujęcia wody, sieci i centrale teletechniczne, linie energetyczne, sieci ciepłownicze, sieci gazowe/. Projekty infrastrukturalne stanowiły w latach 1993 - 1999 najpoważniejszą pozycję na liście programów Phare w Polsce. Na rzecz lepszego uzbrojenia terenu i infrastruktury transportowej w latach 1990-1997 przeznaczono ze środków pomocowych Phare 195.9 mln euro. Znaczna część projektów inwestycyjnych dotyczyła tworzenia transeuropejskich sieci transportowych i usprawnienia ruchu na przejściach granicznych. W 1997 roku podjęto decyzję o przeznaczeniu 64,6 mln euro na odbudowę zniszczeń powstałych w wyniku powodzi, która nawiedziła Polskę latem 1997 r. Środki finansowe programu pochodziły z przesunięcia funduszy z innych programów Phare dla Polski. Pieniądze zostały przeznaczone na naprawę uszkodzonych powodzią lokalnych dróg gminnych, mostów, sieci kanalizacyjnych, na remonty szkół i ośrodków zdrowia. Uproszczone procedury ubiegania się o środki pomocowe z programu Odbudowa przyczyniły się do szybkiego i efektywnego wykorzystania powyższej pomocy przez władze gminne. Programy Phare realizowane w Polsce od roku 1997 w coraz większym stopniu koncentrują się na podejmowaniu celów służących przygotowaniu kraju do przyszłego członkostwa w UE. W programach krajowych na lata 1997 i 1998 największą część pomocy przeznaczono na działania służące integracji europejskiej /odpowiednio 20,5 mln EUR i 17,52 mln EUR/ oraz na rozwój infrastruktury /odpowiednio 17 mln EUR i 40 mln EUR/. Ponadto utworzono Specjalny Program Przygotowawczy - SPP mający na celu przygotowanie administracji krajowej i regionalnej do efektywnego wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Z uwagi na konieczność przygotowania polskich regionów do wykorzystania w przyszłości funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, coraz większe znaczenie zyskiwały programy pomocowe, skierowane bezpośrednio do poszczególnych regionów. Programy STRUDER 2 oraz INRED sfinansowały projekty służące przezwyciężeniu problemów społecznych i gospodarczych związanych z restrukturyzacją gospodarki oraz wypracowaniu profesjonalnych strategii rozwoju regionalnego i tworzeniu programów operacyjnych. Program Phare 1998 skupił się na realizacji celów zdefiniowanych w dokumencie Komisji Europejskiej Partnerstwo dla Członkostwa oraz w Narodowym Programie Przygotowania do Członkostwa w UE opracowanym przez rząd RP zgodnie z wytycznymi Nowej Orientacji Phare. W ramach Phare 1998 Polska otrzymała 198 mln euro, z czego 95 mln euro przyznano na programy krajowe. Największe środki zostały przeznaczone na polsko-niemiecką współpracę transgraniczną /53 mln euro/, na inwestycje infrastrukturalne /45 mln euro/, na złagodzenie społecznych i regionalnych kosztów restrukturyzacji sektora węgla i stali /30 mln euro/. Około 20 mln euro przeznaczono na wsparcie dla administracji w takich dziedzinach jak: rolnictwo, ochrona środowiska, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne. Na rzecz ochrony środowiska przyznano 12,2 mln euro, na wsparcie polityki regionalnej 9 mln euro, natomiast na rolnictwo 7,5 mln euro. Poza tym w ramach Dużych Projektów Infrastrukturalnych /LSIF-Large Scale Infrastructure Facility/ Polska otrzymała 20 mln euro na wsparcie budowy obwodnicy w Gdańsku na autostradzie A1. W ramach osobnego programu budowy autostrad przeznaczono 35 mln euro na konstrukcję wokół Katowic obwodnicy, będącej częścią autostrady A4, należącej do Trans-Europejskiego Korytarza III oraz 45 mln euro na budowę obwodnicy wokół Poznania na autostradzie A2, mającej połączyć Berlin z Kijowem i Moskwą.