Główne postanowienia porozumienia CEFTA

Główne postanowienia porozumienia Formułując tekst porozumienia zakładano, że przez stopniową redukcję ceł i barier pozacelnych uda się utworzyć do końca 2000 r. strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi, obejmującą Czechosłowację, Polskę i Węgry. Towary objęte liberalizacją podzielono na trzy kategorie (A, B, C) zróżnicowane pod względem wrażliwości na konkurencję, a tym samym z różnym harmonogramem liberalizacji. Stanowi to odbicie rozwiązań zastosowanych w negocjowanych w tym samym czasie Układach Europejskich i z EFTA. Poziom ceł w momencie wejścia w życie porozumienia oraz harmonogram ich znoszenia zaplanowano następująco: 1) lista A wymienia towary, dla których cła zostały zniesione w momencie wejścia w życie porozumienia (były to surowce, nisko przetworzone towary przemysłowe oraz produkty niekonkurencyjne wobec produkcji krajowej); 2) lista B zawiera wszystkie pozostałe towary przemysłowe nie zamieszczone na liście A i C. Cła na te towary miały być redukowane w trzech rocznych etapach w 1995 r. – do poziomu 2/3 roku wyjściowego (1992); do 1/3 w 1996 r. oraz do poziomu 0 w 1997 r.; 3) lista C wylicza towary wrażliwe (wyroby hutnicze, tekstylia, elektronikę, produkty motoryzacyjne), które miały być objęte najwolniejszą liberalizacją. Ustalony na rok 1995 poziom w wysokości 10% miał stopniowo spadać do 5% w 2001 r.; 4) odrębne regulacje liberalizacyjne zastosowano wobec polskiego rynku motoryzacyjnego, począwszy od 35% cła w 1994 r. do 5 punktów procentowych w 2001 r. Na spotkaniu członków CEFTA w Poznaniu 26 listopada 1994 r. Komitet Wspólny CEFTA podjął decyzję o przyspieszeniu liberalizacji w celu doprowadzenia do utworzenia strefy wolnego handlu towarami przemysłowymi między krajami członkowskimi CEFTA już od 1 stycznia 1997 r. (z nielicznymi wyjątkami). Ponadto ustalono, że: 1) stawką celną. stanowiącą podstawę do przeprowadzania redukcji będzie stawka obowiązująca 29 lutego 1992 r. objęta klauzulą największego uprzywilejowania (KNU); 2) stawki uzgodnione w trakcie wielostronnych negocjacji handlowych w ramach GATT będą przyjęte jako stawki podstawowe. Odnosi się to do stawek wynegocjowanych w ramach Rundy Urugwajskiej GATT, powołującej do życia Światową Organizację Handlu (WTO); 3) CEFTA będzie stosować Zharmonizowany System Oznaczania i Kodo¬wania Towarów – HS (Harmonised System) z wyjątkiem towarów wymienionych w załączniku I. Określenie „produkty przemysłowe” oznacza produkty wymienione w działach 25 – 97 HS (artykuł 2). Od 1 lipca 1994 r. podejmowano wiele działań przyspieszających liberalizację. Przede wszystkim przyspieszono znoszenie barier hamujących wzajemny handel oraz rozszerzono listy towarów o stawce zerowej, głównie tych, które nie wymagały już ochrony taryfowej lub tez nie były objęte wymianą. Od początku opornie postępowała liberalizacja pozataryfowa. Trudności napotykały wszelkie inicjatywy mające na celu zniesienie różnego rodzaju podatków i opłat nałożonych na towary będące przedmiotem wzajemnej wymiany. Trudnościom tym miał przeciwdziałać dokładny monitoring stosowanych w tym zakresie rozwiązań. Realizacja przyjętych tu postanowień leży w kompetencjach stale działającego Wspólnego Komitetu. Postanowienia podjęte w Poznaniu zostały zaakceptowane przez ministrów odpowiedzialnych za współpracę gospodarczą w protokole dodatkowym nr 2 do porozumienia. Protokół ten uchylał odpowiednie postanowienia protokołu dodatkowego nr 1 podpisanego 29 kwietnia 1994 r. w Budapeszcie w odniesieniu do konfiguracji list towarowych oraz harmonogramu redukcji ceł. W ich miejsce wprowadzono nowe listy koncesyjne wraz z przyspieszonymi harmonogramami redukcji ceł. Od 1 stycznia 1996 r. zaczął obowiązywać podpisany 21 grudnia 1995 r. protokół dodatkowy nr 3, w którym poszerzono i pogłębiono koncesje rolne. Należy dodać, że produkty rolne i towary spożywcze były najtrudniejszą dziedziną liberalizacji. Koncesje rolne podzielono analogicznie do koncesji dla produktów przemysłowych: 1) na liście A znalazły się towary o niskim stopniu wrażliwości na konkurencję (około 140 pozycji taryfowych); od 1 stycznia 1996 r. zostały na nie ustanowione zerowe stawki celne; 2) na liście B – towary średnio wrażliwe na konkurencję (około 120 pozycji taryfowych), dla których również od 1 stycznia 1996 r. zostały zastosowane preferencyjne stawki celne w wysokości większej niż 0%. 3) na liście C – towary szczególnie wrażliwe na konkurencję. Koncesje na te towary są uzgadniane w trybie dwustronnym. Preferencje sprowadzają się do niższego poziomu ceł, kontyngentów ilościowych lub wartościowych (alkohole, tytoń) z obniżonymi stawkami celnymi. Liberalizacja dla towarów rolno-spożywczych odbywała się w trzech etapach: 1 ma-rzec 1993 r. – 30 czerwiec 1994 r.; 1 lipiec 1994 r. – 31 grudzień 1995 r.; od 1 stycznia 1996 r. W wyniku zastosowania znowelizowanych koncesji rolnych poziom protekcji rynku zmniejszył się średnio o ponad 50%. W sumie koncesje preferencyjne obejmują 90% handlu artykułami rolno-spożywczymi. Wobec nielicznych towarów, na przykład jaj suszonych oraz miodu, nie zastosowano dotąd żadnych preferencji. Po siedmiu latach od wejścia w życie porozumienia można stwierdzić, że po wstępnym okresie nikłych rezultatów wymiana została wyraźnie zdynamizowana. Wysokie wskaźniki dynamiki nie są czymś zaskakującym, tym bardziej że w początkowej fazie transformacji rynek dotychczasowych partnerów był praktycznie zamknięty dla towarów z pozostałych krajów w procesie transformacji. Wynikało to z opóźnień czasowych we wprowadzaniu przemian systemowych, których ważnym elementem była liberalizacja cen. Nie bez znaczenia dla konkurencyjności eksportowanych towarów był brak rozwiązań w zakresie wzajemnej liberalizacji w obrotach, oznaczający ograniczoną konkurencyjność instytucjonalną (traktatowo-umowną). Po stabilizacji na wysokim poziomie państw WE w handlu pokomunistycznych krajów stowarzyszonych CEFTA stała się najbardziej dynamicznie rozwijającym się kierunkiem geograficznym wymiany. W 1998 r. najwyższy wzrost eksportu do krajów CEFTA odnotowały: Słowenia (47%), Węgry (22,7%) oraz Rumunia (15%), natomiast w imporcie Rumunia (93,7%). Pozostałe kraje miały mniej więcej zbliżone wskaźniki. Najniższą dynamiką charakteryzował się import Węgier (3,6%). Wysoka dynamika wzajemnych obrotów w ramach Stowarzyszenia warunkowana była dalszą liberalizacją handlu przez znoszenie barier taryfowych i pozataryfowych. Ważnymi czynnikami zwiększającymi wzajemne obroty w ramach CEFTA jest bliskość geograficzna krajów członkowskich oaz ich historyczne związki. Czynnikiem mogącym oddziaływać hamująco na możliwości zwiększenia wzajemnej wymiany jest podobny poziom rozwoju, a zwłaszcza zbliżone struktury produkcji.