Człowiek i świat w średniowieczu

Temat: Wizja człowieka i świata średniowiecza . Epoka średniowiecza zaczęła się od upadku Zachodniego Cesarstwa rzymskiego a 476 roku i trwała do XV wieku . Polskie średniowiecze trwało około 500 lat od X do XV wieku . Czasy początkowe średniowiecza to okres sporów o władzę między Cesarstwem a Papiestwem . Kościół doprowadza do dominacji swoich rządów . Nauka znajduje się również pod kontrolą kościoła , jest ona dostatecznie do potrzeb religii . Szkoły istniały przy klasztorach i przy katedrach . Uczono przede wszystkim teologii i filozofii . Filozoficzne poglądy na istnienie człowieka wywierały decydujące wpływy na kształtowanie się człowieka średniowiecza . Świętego Augustyna ( 354 – 430 roku ) Ujmował człowieka jako zawieszonego , umiejscowionego między bytami aniołów i bytami zwierząt . To umieszczenia człowieka między bytami wyższymi i niższymi powodowało poczucie wewnętrznego rozdarcia , rodziło konflikt między cielesnością a duchowością człowieka . Święty Augustyn analizując psychikę człowieka odkrył wartości refleksji nad samym sobą . Święty Tomasz z Akwinu ( 1225 – 1274 roku ) Rozważając miejsce człowieka na „ drabinę Bytów ” uznał , że przeznaczony dla niego szczebel hierarchii jest celowo dla niego przewidziany i naturalny . Człowiek odpowiednio umieszczony na tej drabinie musi sprostać swej roli , dlatego filozofia tomistyczna kładzie taki nacisk na problemy etyki , która normowała życie człowieka wskazanymi cnotami zwłaszcza roztropności . Święty Franciszek z Asyżu ( 1182 – 1226 roku ) – Franciszkanizm Zapoczątkował wielki ruch odmiany ,oralnej w świecie pełnym okrucieństwa . Franciszkanizm to program – do dziś żywy – wiary radosnej , prostej płynącej z wszechstronniejszej miłości do świata i stworzenia , miłości podobnej ewangelicznym dosłownym nauką miłosierdzia , ubóstwa , braterstwa . Pierwsze ośrodki życia kulturowego powstają na dworze królewskim , książęcym , przy kościołach i katedrach . Pierwsze wyższe uczelnie to :  1200 rok Sorbona w Paryżu  XIII wiek Padwa , Bolonia – we Włoszech  1364 rok Akademia Krakowska Obowiązującym światopoglądem był teocetyzm . Literatura w średniowieczu powstawała w języku łacińskim , była to literatura religijna i świecka . Gatunki literacki :  Żywoty świętych  Legendy o świętych  Apokrypty ( historia z życia kogoś )  Pieśni religijne  Kroniki ( duży okres w czasie )  Roczniki ( wydarzenie zapisane jednorazowo obejmujące jeden rok ) Literatura średniowiecza miała charakter przede wszystkim dydaktyczny , moralizatorski . Przekazywała ona dwa ideały ludzi średniowiecza : W literaturze religijnej asceta ; ( człowiek wiecznie umartwiający się , doskonalący się wewnętrznie , żyjący w nędzy , upokorzeniu aby zasłużyć na szczęście wieczne ) . W literaturze świeckiej rycerz ; ( waleczny , oddany swemu władcy , gotowy zginąć w imię wiary chrześcijańskiej ) . Średniowiecznymi formami teatralnymi są głównie misteria religijne . Sztuka : Dominowały dwa style :  Romański  Gotycki Styl romański powstał na zachodzie Europy w końcu X wieku i przetrwał do XIII wieku . Architektura Najwspanialsze zabytki tego stylu znajdują się we Francji : kościoły zbudowane z kamienia początkowo na planie koła ( rotunda ) , później jako trójnawowa bazylika , na planie zbliżonym do krzyża . Cechą charakterystyczna tej architektury są półkoliste sklepienia , otwory okienne i drzwiowe . Grube masywne mury , małe okna , wysokie wierze upodobniały je do budowli obronnych . zabytki w Polsce :  Rotunda Najświętszej Marii Panny na Wawelu z X wieku  Podziemia katedry w Poznaniu , Gnieźnie , Wrocławiu , Płocku , Kruszwicy  Tum pod Łęczycą Rzeźba Sceny biblijne były również wzory roślinne i zwierzęce jako ornamenty do dekoracji okien , gzymsów , portali , kolumny . Do najwspanialszych zabytków należą :  Kolumny w kościele Trójcy w Strzelinie  Drzwi gnieźnieńskie wykonane z brązu , pokryte płaskorzeźbami przedstawiającymi życie i śmierć świętego Wojciech . Malarstwo Wyłącznie religijne , a oprócz tego ozdoby na rękopisach czyli iluminacje oraz barwne ozdoby malowane na tynkach ścian ( polichromie – oznaczenia na kolory ) . Dominują barwy złote , czerwone , srebrne . Na obrazach podkreślona jest wielkość Boga i znikomość człowieka . Brak na nim perspektywy i realistycznych proporcji ciała ludzkiego . Styl gotycki od XIII do XV wieku . Architektura Kościoły wysokie , strzeliste budowane z cegły , sklepienia krzyżowo – żebrowe , łuki ostre , wysokie otwory okienne , przypory wzmacniające mur . We wnętrzu jasno w oknach barwne witraże . Ściany zdobi się cegłą pokrytą polewą układaną w różne wzory . Fasada czyli główne wejście bogato zdobione . Najważniejsze zabytki : Francja :  Katedra Noterdame w Paryżu Polska :  Katedra na Wawelu XIV wiek  Katedra w Gnieźnie XIV wiek  Kościół Majoracki w Krakowie XVI wiek  Kościoły w Toruniu , Wrocławiu , Gdańsku i Poznaniu ( katedra ) Rzeźba Liczne nagrobki np.  Jagiełły  Kazimierza Wielkiego  Ołtarz Wita Stwosza Postacie ludzkie mają naturalne wielkości , zachowana jest proporcja , realizm . Malarstwo Nadal liczne polichromie , pojawiają się już tematy świeckie . Pod koniec XVI wieku zaczyna się malarstwo sztalugowe . Temat: W kręgu średniowiecznych wartości rycerskich na przykładzie „ Pieśni o Rolandzie ”. Streszczenia wybranych fragmentów pieśni . „ 140 ” Bohater Roland patrzy na pobojowisko po bitwie i prosi Boga o przyjęcie duszy poległych Francuzów do nieba . „ 168 ” Roland czuje zbliżającą się swoją śmierć i udaje się na wzgórek , w kierunku Hiszpanii , gdzie chce umrzeć jako zwycięzca . „ 169 ” Przebiegły Saracyn udaje martwego aby zdobyć broń Rolanda . Tą bronią jest miecz . „ 170 ” Roland leży konający pod drzewem i zwraca twarz ku Hiszpanii . W obliczu śmierci przypomina sobie ojczystą Francję , swego króla Karola . Prosi Boga o przebaczenie za popełnione grzechy . Bóg wysłuchał jego prośbę i poprzez swoich aniołów zabrał jego duszę do nieba . Obok literatury religijnej w średniowieczu wyrósł drugi nurt zasadniczy , literatura rycerska , dworska . Jest to literatura świecka z poza kręgu kościoła ukazująca inny rodzaj wzoru do naśladowania , inny typ bohatera . Utwory te będące poematami rycerskimi zawierały wiele wątków baśniowych ( potwory , karły , czarownice , olbrzymi , smoki ) . Najważniejsze i najbardziej znane są trzy cykle opowieści :  W Anglii cykl rycerzy okrągłego stołu skupiony wokół legendarnego króla Artura ,  W Niemczech cykl karłów ( Nibelungów ) strzegących wielkiego skarbu w Renie .  W Francji cykl o cesarzu Karolu Wielkim i jego dwunastu paladynach . Podmioty rycerskie pojawiły się też wśród narodów słowiańskich , do nich należy „ Słowo o wyprawie Igora ” , utwór staroruski z XII wieku . Utwory należące do epiki rycerskiej krążyły początkowo jako opowieści ustne , dopiero później spisane . Cechą ich jest anonimowość Autora , ukazanie tego samego tematu w różnych ujęciach , przekształcenie się bohatera i zdarzeń w kolejnych wersjach . Pieśń o Rolandzie to poemat francuski zapisany na początku XII wieku , ułożony znacznie wcześniej . Podstawą tego utworu były tworzone przez wędrownych śpiewaków tak zwanych truwerów ( ministrali ) . Pieśń o bohaterskim rycerzu francuskim , który osłaniając powrót wojsk Karola Wielkiego króla fraków zginął w Hiszpanii w walce z przeważającymi siłami Sarecynów . Charakterystyka Rolanda :  Wierność królowi  Ślepe zaufanie dla króla  Wielki chrześcijanin , nienawidzi pogan , kultywuje poczucie wyższości w stosunku do Arabów ( Sarecynów )  Odważny , ceni wysoko swój honor , dba o swoją sławę  Wielki patriota , uznaje braterstwo broi  Dobry przyjaciel , nie zdradza swoich towarzyszy , poczuwa się do odpowiedzialności za poddanych  Mściwy z rządzą zemsty  Nie zna uczucia strachu . W pieśni o Rolandzie pojawiają się nowe elementy życia społecznego i służby Bogu , władcy i ojczyźnie . Budzi się poczucie odrębności narodowej .