Charakterystyka banku - bilans

Celem sprawozdań finansowych jest dostarczenie informacji o pozycji finansowej przedsiębiorstwa, jego dokonaniach i zmianach w pozycji finansowej, która jest użyteczna dla szerokiego grona odbiorców w podejmowaniu decyzji ekonomicznych. Sprawozdania finansowe pomocne są m.in. w: • Podejmowaniu decyzji związanych z zarządzaniem, • Podejmowaniu decyzji co do lokat kapitałowych, • Polityce kredytowej, • Ustalaniu zasad podziału zysku i polityce dywidend, • Polityce podatkowej, • Przygotowaniu i wykorzystaniu statystyk dochodu narodowego. Bilans jest podstawowym sprawozdaniem finansowym jednostek gospodarczych. Dostarcza on informacji o sytuacji majątkowej i finansowej firmy. Sporządza się go na podstawie ewidencji księgowej. Ujmuje się w nim pozycje aktywów i pasywów w wysokości ich stanów na określony dzień, np. na koniec miesiąca, kwartału, roku. Pasywa to źródła, z którego pochodzą środki, jakimi jednostka dysponuje, aktywa zaś to cele, na które środki te zostały przeznaczone. Bilans banku różni się od bilansu przedsiębiorstwa strukturą aktywów i pasywów. Aktywa są uporządkowane według stopnia płynności, a więc możliwości spieniężenia. W pierwszej kolejności wykazywany jest majątek obrotowy, a następnie majątek trwały. Pasywa są uporządkowane według rosnącego stopnia wymagalności, to jest terminów spłaty. Po stronie pasywów wykazywane są najpierw kapitały obce, następnie kapitały własne długoterminowe i krótkoterminowe. Charakterystyczną cechą banku jest relatywnie mały, zaledwie paroprocentowy udział środków własnych w łącznej sumie bilansowej oraz duży udział środków obcych. Bilans, a zwłaszcza tendencje zmian w bilansie, są przedmiotem analizy. Bilans jest zestawieniem statycznym, element dynamiki w ocenie powstaje przez porównanie z okresem poprzednim. Analizę bilansu przez porównanie aktywów i pasywów za kolejny okres sprawozdawczy określa się jako analizę poziomą. Jej przedmiotem są wielkości absolutne, odchylenia, dynamika. Porównanie wielkości w pionie po ustaleniu struktury aktywów i pasywów, czyli udziałów, to analiza pionowa bilansu. Analiza pozioma i pionowa bilansu jest analizą zmian w bezwzględnych i względnych wielkościach aktywów i pasywów. Jest analizą porównania wielkości i ich struktury. Pozwala ona na zaobserwowanie podstawowych faktów dotyczących rozwoju działalności banku, proporcji występujących między składnikami bilansu, a także na sformułowanie głównych pytań i hipotez do sprawdzenia w toku dalszych badań. Pozwala ona również w pewnych wypadkach na stwierdzenie wyraźnych nieprawidłowości. Jednakże analiza samego bilansu nie daje obrazu sytuacji banku. Z reguły wymaga ona uzupełnienia badaniem dochodów i kosztów, jakie przynoszą poszczególne pozycje aktywów i pasywów, a ponadto sięgania do informacji spoza ewidencji rachunkowej, np. dokonania przeglądu portfela kredytowego. Rachunek zysków i strat jest integralną częścią sprawozdania finansowego, w którym ujmuje się: • Przychody i koszty dotyczące działalności bankowej, • Pozostałe przychody i koszty operacyjne, • Odpisy na rezerwy i rozwiązanie rezerw, • Zyski i straty nadzwyczajne, • Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego. W bankach rachunek zysków i strat należy analizować z punktu widzenia kształtowania się: • Aktywów – generujących przychody; • Pasywów – generujących koszty. W rachunku zysków i strat, obok porównania wartości bezwzględnej, wyliczamy poszczególne źródła jego pochodzenia według rodzajów operacji. Istotne są trzy udziały: 1) Udział dochodów odsetkowych (przychody – koszty odsetek), 2) Udział dochodów pozaodsetkowych (prowizje + opłaty + pozostałe przychody +/- saldo strat i zysków +/- z pozycji wymiany), 3) Zysk netto w dochodach brutto. Dane z bilansu i rachunku zysków i strat dają słabą orientację o sytuacji analizowanego banku. Pogłębiony obraz daje analiza wskaźnikowa. Jest ona przydatna szczególnie w porównaniach dynamicznych i ocenie banku na tle innych banków. Analiza wskaźnikowa to ocena relacji pomiędzy wielkościami. Analizy wskaźnikowej można dokonać jeżeli istnieje baza odniesienia taka jak wskaźniki osiągane przez inne banki w ubiegłym okresie czy w planie. Wskaźniki przyjmowane do analizy banków można podzielić według różnych kryteriów. Jednym z nich jest klasyfikacja według charakteru: • Stymulanty – czyli takie, których wyższa wartość świadczy o lepszej pracy banku np. wskaźnik rentowności, • Destymulanty – czyli takie mierniki, których wyższa wartość stanowi o negatywnej ocenie banku np. udział kredytów zagrożonych, • Dominanty – takie wskaźniki, które bank powinien osiągnąć lub które powinny być w określonych granicach. Wskaźniki osiągnięte poza tym normatywem są ocenione negatywnie np. współczynnik wypłacalności. Stymulanty Współczynniki rentowności: Rentowność jest miarą efektywności rozumianą jako nadwyżka przychodów nad kosztami. Budowa wskaźników rentowności opiera się na relacji określonej jako stopa zysku. Zysk Inne wielkości Szczegółowe wskaźniki rentowności: • Wskaźnik rentowności brutto Zysk brutto ----------------------------------- Koszty działalności ogółem Wskaźnik rentowności brutto jest syntetyczną miarą zyskowności ponoszonych nakładów, przedstawia relację zysku do kosztów. • Rentowność zaangażowanego kapitału Zysk brutto ------------------------------------------------- Kapitał ogółem (kapitał własny + obcy) • Wskaźnik zwrotu z kapitału Zysk brutto ------------------------ Kapitał własny Dwa ostatnie wskaźniki są określane jako wskaźniki rentowności zainwestowanego kapitału, wskaźniki zwrotu lub zyskowności kapitału (ROI) • Zyskowność aktywów ___zysk netto_________ Średni stan aktywów Wskaźnik ten informuje, ile zysku przypada na złotówkę aktywów. Inaczej określany stopa zysku z aktywów (ROA). • Współczynnik zysku z kapitału Zysk netto ----------------------- Kapitał własny Współczynnik ten jest określany również jako stopa zysku z kapitału (ROE). Wartości poznawcze tego współczynnika: - Efektywność zainwestowanego kapitału informuje, ile zysku uzyskaliśmy na jednostce kapitału, - Daje możliwość porównania uzyskiwanych dochodów z alternatywnymi metodami ulokowania kapitału w innych bankach, w tym również w postaci depozytów, - Pokazuje możliwość odtworzenia kapitału przez porównanie ze współczynnikiem inflacji. Destymulanty • Udział kredytów zagrożonych (poniżej standardu, wątpliwe, stracone – w kredytach ogółem) Kredyty zagrożone ------------------------ Kredyty ogółem Dominanty Wskaźniki płynności: Kondycja banku zależy od posiadanej zdolności do regulowania należności i zobowiązań bieżących i przyszłych. W tym kontekście wypłacalność banku może być w uproszczeniu postrzegana jako płynność finansowa banku. Utrzymywanie płynności przez bank jest podstawowym jego obowiązkiem, z czego bezpośrednio wynika konieczność zapewnienia bezpieczeństwa depozytów i systemu bankowego. Płynność jest określana jako zdolność do terminowego czyli bezzwłocznego regulowania zobowiązań. Jest to niezbędny warunek funkcjonowania banku i warunek zachowania wiarygodności. W związku z tym niezbędne jest monitorowanie ryzyka utraty płynności przez system sprawozdawczości oraz wskaźniki NBP. Płynność liczy się dla określonego przedziału czasowego. Do oceny płynności banku wykorzystuje się między innymi: • Wskaźnik płynności szybkiej Aktywa płynne szybkie (a vista i do 1 miesiąca) ----------------------------------------------------------- Pasywa wymagalne do jednego miesiąca • Wskaźnik płynności bieżącej Aktywa płynne do trzech miesięcy ------------------------------------------------------ Pasywa wymagalne do trzech miesięcy Płynność obliczana przy pomocy tego wskaźnika uznawana jest za: - dobrą, jeżeli wskaźnik ma wartość nie mniejszą niż 0,9 - średnią, jeżeli wskaźnik kształtuje się między 0,7 – 0,9 - złą, jeżeli wskaźnik ma wartość poniżej 0,7 Sytuacje, które mają decydujące znaczenie dla utraty płynności finansowej przez bank to: - brak spłaty należnych wierzytelności w wymaganym terminie, - nieoczekiwane wycofanie depozytów przed terminem, - nieprzewidziane koszty poniesione przez bank. Dlatego też główne kierunki analizy powinny obejmować obszary tych zagrożeń. • Wskaźnik wypłacalności lub adekwatności kapitałowej Pojęcie płynności finansowej banków bywa utożsamiane z ich wypłacalnością, czyli zdolnością do spłaty bieżących zobowiązań. Jest ona mierzona współczynnikiem wypłacalności. Współczynnik wypłacalności jest stosunkiem kapitałów własnych netto banku do jego aktywów i zaangażowania pozabilansowego w zależności od wagi ryzyka: Kapitały własne netto ----------------------------------------------------------------- Aktywa i pozycje pozabilansowe obciążone ryzykiem Kapitały własne brutto obejmują: • Kapitały podstawowe i rezerwy (fundusze własne podstawowe I kategorii), • Fundusze własne II kategorii, • Zasoby stałe III kategorii, Kapitały własne netto ustala się następująco: Kapitały własne brutto - kwota brakujących rezerw celowych - strata z poprzedniego okresu sprawozdawczego - strata z bieżącego okresu sprawozdawczego - udziały w podmiotach finansowych = kapitały własne netto Kapitały własne netto są odnoszone stosunkiem procentowym do tzw. aktywów i pozycji bilansowych ryzykownych. Aktywa ryzykowne są iloczynem kwot aktywów i stopy procentowej reprezentującej tzw. wagi ryzyka. Wysokość wagi ryzyka uzależniona jest od rodzaju operacji bankowych i kraju pochodzenia dłużnika.