Analiza kosztów przedsiębiorstwa

ANALIZA KOSZTÓW Koszty powstają we wnętrzu przedsiębiorstwa – koszty własne. Są pierwotne względem przychodów. Przedsiębiorstwo najpierw musi zatrudnić pracowników, zakupić materiały, surowce, przetworzyć je oraz sprzedać i dopiero wtedy osiągnie przychód ze sprzedaży. Jeżeli wyroby sprzeda się powyżej kosztów, osiągnie się zysk. W naszej analizie będziemy badać wielkość kosztów własnych, koszty w relacji z przychodami ze sprzedaży i czynniki, które determinują koszty. Porównywać należy: 1) Globalną sumę kosztów za dany okres z przychodami ze sprzedaży za ten sam okres. 2) Koszty z danej działalności za dany okres z przychodami z tej samej działalności, tego samego okresu. 3) Koszty jednostkowe wyrobu z ceną tego wyrobu. Czynniki determinujące koszty: 1) Zewnętrzne czynniki – niezależne od przedsiębiorstwa, wynikają z jego otoczenia, np. cena energii. 2) Wewnętrzne czynniki – zależą od przedsiębiorstwa, np. wydajność pracy, zużycie materiałów i energii, działalność remontowa. Podstawowym celem analizy kosztów jest zaproponowanie działań przedsiębiorstwa na przyszłość. Zadania analizy kosztów własnych: 1) Poznanie wielkości dynamiki i struktury kosztów własnych. 2) Ustalenie odchyleń kosztów w stosunku do przyjętej podstawy porównań. 3) Rozpoznanie czynników determinujących wielkości kosztów, ich strukturę oraz natężenie oddziaływania na koszty. 4) Zaproponowanie działań prowadzących do obniżenia kosztów. 5) Dostarczenie danych do planowania i kształtowania kosztów w przyszłości. Analizę kosztów można przeprowadzić w dwóch przekrojach: 1) Jako analizę kosztów całkowitych w układzie rodzajowym. 2) Jako analizę kosztów całkowitych w układzie kalkulacyjnym. Ad.1: Koszty w układzie rodzajowym: - Zużycie materiałów i energii. - Usługi obce. - Podatki i opłaty obciążające koszty. - Wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia. - Amortyzacja majątku trwałego. - Pozostałe koszty. Jest to ten prostszy rodzaj kosztów. Analiza kosztów w układzie rodzajowym polega na: 1) Porównaniu kosztów za dany okres z kosztami planowanymi na ten sam okres i z kosztami poprzednich okresów. 2) Porównaniu dynamiki kosztów poszczególnych rodzajów. 3) Ocenie struktury kosztów rodzajowych. 4) Określeniu czynników wpływających na wielkość kosztów i strukturę kosztów rodzajowych. 5) Porównaniu wskaźników kosztów w układzie rodzajowym z takimi samymi wskaźnikami innych przedsiębiorstw. Ad.2: Drugim przekrojem klasyfikowania kosztów własnych w przedsiębiorstwie (oprócz rodzajowego) jest kalkulacyjny układ całkowitych kosztów własnych. W układzie tym, koszty grupuje się nie ze względu na rodzaj, a ze względu na jednostkę kalkulacyjną wyrobu, półfabrykatu lub procesu technologicznego. Podstawowy podział kosztów w układzie kalkulacyjnym to: 1) Koszty bezpośrednie. 2) Koszty pośrednie. Podstawą tego podziału jest związek kosztów z produkcją oraz sposób w jaki odnoszą się do jednostki kalkulacyjnej. Koszty bezpośrednie to te, które na podstawie dokumentacji źródłowej można bez żadnego rozliczenia odnieść wprost do jednostki kalkulacyjnej. Koszty pośrednie to te, których nie można na podstawie dokumentacji źródłowej odnieść wprost do jednostki kalkulacyjnej. Najprostszym sposobem przeliczenia kosztów pośrednich na jednostkę kalkulacyjną jest forma procentowego narzutu. Analiza całkowitych kosztów własnych w układzie kalkulacyjnym polega na: 1) Porównaniu kosztów poniesionych za dany okres z kosztami planowanymi na ten sam okres oraz z kosztami okresów poprzednich. 2) Ustaleniu dynamiki kosztów całkowitych oraz dynamiki poszczególnych pozycji kalkulacyjnych i porównaniu dynamiki kosztów z dynamiką produkcji. 3) Ocenie struktury kosztów w układzie kalkulacyjnym. 4) Porównaniu wskaźników struktury kosztów układu kalkulacyjnego badanego przedsiębiorstwa z innymi przedsiębiorstwami. 5) Określeniu czynników wpływających na zmiany w wielkości i strukturze całkowitych kosztów własnych. Analiza kosztów bezpośrednich. Należy rozpocząć od porównania kosztów badanego okresu z kosztami planowanymi na ten okres i kosztami ubiegłego okresu. Ustala się więc odchylenia bezwzględne kosztów bezpośrednich oraz odchylenie poszczególnych elementów kosztów bezpośrednich, czyli materiałów bezpośrednich, robocizny bezpośredniej i pozostałych kosztów bezpośrednich. Należy następnie przeprowadzić analizę przyczynową: - Najpierw dla całego zjawiska, czyli kosztów bezpośrednich. - Następnie badaniu należy poddać każdy element oddzielnie. W tym celu należy ustalić czynniki wpływające na materiały bezpośrednie, na koszty wynagrodzeń bezpośrednich, na pozostałe koszty bezpośrednie. Mając ustalone te czynniki należy poddać analizie przyczynowej każdy rodzaj kosztu oddzielnie. Przykład analizy kosztów materiałów bezpośrednich. Przyjmując, że produkcja jest jednorodna, na koszty produkcji wpływają takie czynniki jak: - Wielkość produkcji. - Zużycie materiałów i energii. - Cena nabycia materiałów. Koszty materiałów bezpośrednich przy produkcji jednorodnej. 1) Odchylenie kosztów w roku badanym w stosunku do roku poprzedniego 900.000 – 800.000 = 100.000. 2) Wpływ wielkości produkcji na badane odchylenie materiałów bezpośrednich 1.200 x 20 x 40 – 1.000 x 20 x 40 = 160.000. 3) Wpływ zużycia materiałów na badane odchylenie materiałów bezpośrednich 1.200 x 15 x 50 – 1.200 x 20 x 40 = -240.000. 4) Wpływ ceny na badane odchylenia materiałów bezpośrednich 1.200 x 15 x 50 – 1.200 x 15 x 40 = 180.000. Razem: 160.000 + (-240.000) + 180.000 = 100.000. OA=a1b0c0 – a0b0c0 OB=a1b1c0 – a1b0c0 OC=a1b1c1 – a1b1c0 Wnioski: 1) Koszty materiałów bezpośrednich w roku 2000 były wyższe o 100.000zł w stosunku do roku 1999 (wzrost z 800.000 do 900.000). 2) Dynamika wzrostu kosztów strat bezpośrednich wyniosła 112,5%. 3) Wzrost produkcji o 200 sztuk spowodował wzrost kosztów o 260.000zł. 4) Zmniejszenie zużycia materiałów na jednostkę wyrobu o 5kg spowodowało spadek kosztów o 240.000zł. 5) Wzrost ceny nabycia materiałów o 10zł za 1kg spowodował wzrost kosztów o 180.000zł. 6) Łączny wzrost kosztów materiałów bezpośrednich pod wpływem wszystkich czynników wyniósł 100.000zł. Analiza kosztów pośrednich. Przeprowadza się ją w analogiczny sposób jak w analizie kosztów bezpośrednich. Jednak ze względu na mniejsze znaczenie, co wynika z faktu, że ich globalna wielkość jest mniejsze w stosunku do kosztów bezpośrednich można je pominąć. Ponieważ koszty pośrednie nie zależą wprost proporcjonalnie od zmian wielkości produkcji, należy porównywać dynamikę kosztów pośrednich z dynamiką kosztów bezpośrednich. Koszty pośrednie powinny rosnąć wolniej niż koszty bezpośrednie.