Wiersze Zbigniewa Herberta - cechy, przykłady

Wiersze Zbigniewa Herberta są bardzo cenione i wciąż czytane. Część literaturoznawców skłonna jest umieszczać Herberta w nurcie klasycznym - zwłaszcza, że poeta ten wciąż odwołuje się do trwałych mitów i wartości kultury, które stanowią o łączności pokoleń. Herbert tworzy poezję intelektualną, związaną z tradycją - stąd jego XX-wieczny klasycyzm. Innymi cennymi cechami jego poezji są: - ujmowanie aktualnych problemów: moralnych i politycznych w perspektywie uniwersalnej, - poszukiwanie trwałych wartości, podejmowanie problematyki etycznej w poezji, - przywoływanie mitów, dzieł sztuki, postaci i wydarzeń historycznych jako materii poetyckiej, - ironia, humor i prostota języka - jako środki tworzenia. Poezję Zbigniewa Herberta możemy z całą pewnością nazwać neoklasyczną. Poeta często odwołuje się w swoich utworach do mitologii: "Nike, która się waha" - poeta ożywił postać greckiej bogini zwycięstwa, która chce ucałować idącego do walki chłopca, ale rezygnuje z tego w obawie, że ta pieszczota załamie jego hart. Bogini wie, że chłopiec musi zginąć, jej pocałunek tego nie odwróci (niezmienność wyroków losu), sprawi co najwyżej, że mógłby on - zamiast w ataku - zginąć w ucieczce. Jest to uogólnienie doświadczeń z czasu ostatniej wojny, kiedy los w równej mierze nie oszczędzał odważnych, co lękliwych. W zakończeniu utworu ukryty jest hołd dla patriotyzmu chłopca. "Apollo i Marsjasz" - Zbigniew Herbert reinterpretuje starożytny mit, który głosił, że w "pojedynku" (gra na flecie) między Apollinem i Marsjaszem zwyciężył Apollo. Bóg Apollo obdarł przeciwnika ze skóry i powiesił, a z łez tych, co opłakiwali Marsjasza powstała rzeka. Wiersz Herberta mówi o tym, co było dalej, już po zakończeniu pojedynku. Bóg traci wielkość w znęcaniu się nad wygranym (krzyk Marsjasza sugestywnie oddaje jego cierpienie, opowiada całą anatomię bólu). Reinterpretacja mitu przez poetę klasyka jest pretekstem do dalszych uogólnień (parabola). Autor jak starożytni twórcy realizuje zadanie moralizatorskie, wprowadza edukację kulturową i historyczną (klęska moralna pisarzy, którzy poddali się systemowi, obrazuje twórców systemu i jego skutki - zarzucenie myślenia o przeciętnym człowieku). Moralizatorskie i edukacyjne treści przebijają również z wiersza "Przesłanie Pana Cogito", w którym to utworze autor wykłada propozycję dekalogu, przykazań, wg których człowiek powinien postępować - by być prawym i godnie przebyć życie, by "dać świadectwo", bo po to żyje, po to ocalał. Zbigniew Herbert analizuje podstawowe zagadnienia egzystencji, problemy moralne i etyczne. Jego utwory niosą uniwersalne przesłanie, co także jest cechą przybliżającą go do poetów klasyków. W wierszu "Dlaczego klasycy" poeta zastanawia się dlaczego sztuka klasyczna i klasycy są wzorem. Dochodzi do wniosku, iż dzieje się tak, gdyż ich dusze i ich sztuka są proste, powściągliwe - nie jak nasza: "mała rozbita dusza z wielkim żalem nad sobą"... Pozostała po nich wartość budząca szacunek - po nas może pozostać coś, co budzi niesmak i płacz - jak miłość w brudnym pokoiku hotelowym. Dzieje się tak, ponieważ my jesteśmy już inni niż klasycy. Odwołania do antyku odnajdujemy również w liryku "Powrót prokonsula" - ukazanie prokonsula, który pragnie powrócić z prowincji na dwór cesarza. Dwór przedstawiony jest jako siedlisko politycznych matactw, obłudy i lizusostwa. Władza to temat często podejmowany w poezji Herberta. Jak utrzymać władzę, ludzi w strachu, uniknąć zdrady? - mechanizmy takiej polityki okazują się niezmienne. Prokonsul wyjechał lub został wygnany, być może dlatego, że krytykował stosunki oparte o zawiść, donos i truciznę. Lecz nie jest ideałem. Prokonsul jest z krwi i kości dworu, nie może żyć poza nim, wróci i już przygotowuje środki obronne: ostrożność, pochlebstwo, odpowiedni wyraz twarzy. Przypadek rzymskiego dworu nie jest przywołany, by poopowiadać sobie historię, jak to kiedyś było. Jest po to, by wykazać i poddać analizie mechanizm sprawowania silnej, absolutnej władzy i siłę jej oddziaływania na poddanych.