Rozwój bohatera romantycznego w twórczości Mickiewicza

Ewolucję koncepcji bohatera romantycznego w twórczości Adama Mickiewicza łatwo zauważyć odwołując się do ogólnego schematu tej postawy. Bohater romantyczny był symbolem młodego człowieka pierwszej polowy XIX wieku. Możemy wyróżnić następujące cechy, które były dla niego charakterystyczne: - jego młodość określona była przez: samotność, poczucie wyobcowania wśród ludzi i bunt wobec świata, - miłość stanowiła dla niego uczucie tragiczne, bez szans powodzenia, - z reguły był on poetą i reprezentował romantyczną interpretację istnienia: dopuszcza irracjonalizm, metafizykę i mistycyzm, - punktem przełomowym w jego biografii jest samobójstwo, popełnione w wyniku zawodu miłosnego, - następuje w nim wielka metamorfoza, "umiera" i z nieszczęśliwego kochanka przeistacza się w bojownika o sprawę ojczyzny, - bohater prywatnie przegrywa, lecz jego idea pozostaje zwycieska. W pierwszym okresie twórczości Adama Mickiewicza bohater romantyczny był typowym przykładem postaci byronicznej. Takim bohaterem jest Konrad Wallenrod. Jego miłość realizuje się w małżeństwie i dopiero w skutek obowiązku walki staje się tragiczna. Konrad Wallenrod nie przechodzi dosłownej metamorfozy, a samobójstwo na końcu jest nieodwołalne. Czynem, który budzi dyskusję, bo dwuznacznym moralnie, zostaje zdrada przysięgi. W późniejszym okresie twórczości Adama Mickiewicza postacie z dzieł wieszcza można uznać za idealne przykłady typowego bohatera romantycznego. Za najlepszy dowód może posłużyć Gustaw - Konrad z "Dziadów". Młody człowiek jest szaleńczo zakochany, lecz zostaje odrzucony, bo jest zbyt nikłą partią. Nieszczęśliwy popełnia samobójstwo, a następnie przechodzi metamorfozę ("Umarł Gustaw, narodził się Konrad") i staje się "żołnierzem sprawy narodowej", spiskowcem i więźniem. W imię ojczyzny występuje nawet przeciwko Bogu, jego postawę charakteryzuje duma. Jako oręż pragnie on wykorzystać poezję. W miarę upływu czasu koncepcja bohatera romantycznego w twórczości Adama Mickiewicza podlega dalszym zmianom. Najdojrzalszym bohaterem Adama Mickiewicza pozostaje niewątpliwie Jacek Soplica - ksiądz Robak z "Pana Tadeusza". W stosunku do Konrada bohater romantyczny przechodzi wyraźną ewolucję. Jacek Soplica nie jest już poetą, inna jest jego młodość i nie próbuje się zabić po miłosnym zawodzie. Pomimo licznych zmian związek z bohaterem romantycznym jest silny: podobnie jak poprzedni bohaterowie Soplica zamienia miłość na walkę i przechodzi metamorfozę przeistaczając się z dumnego szlachcica w skromnego księdza Robaka. Sama walka patriotyczna przybiera jednak odmienną formę - bohater działa jako emisariusz, nie jako wybitna jednostka. Gdy ksiądz Robak umiera w końcu utworu - umiera naprawdę, co można uznać za istotną różnicę. Jest to bohater najdojrzalszy, ponieważ bierze osobisty udział we własnej przemianie wewnętrznej, okazuje rozwagę w działaniu, poszukuje najskuteczniejszego sposobu walki, ma szacunek do innych ludzi, nie jest postacią przeindywidualizowaną, jest krytyczny wobec siebie, nigdy nie traci panowania nad sobą, ma zdolności pojednawcze, a przede wszystkim jego działalność ma większe szanse powodzenia od poprzedników.