"Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie..." Jana Kochanowskiego

Pieśń XIV (Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie... Jest to przykład utworu, który łączy w sobie cechy deklaracji politycznej, mającej doraźnie wyznaczony cel (dramat odczytywany był w kontekście zbliżającej się wojny z Moskwą), i wypowiedzi filozoficznej, wyrażającej uniwersalne myśli autora dotyczące podstawowych zagadnień etycznych. W istocie bowiem pieśń ta – jak i cały dramat – jest wyrazem wyznawanej przez Kochanowskiego filozofii władzy. Poeta rozumiał władzę nie jako przywilej, lecz – olbrzymią odpowiedzialność, obowiązek, pracę. Obowiązek ów polegać miał nie tylko na kierowaniu zewnętrzną polityką państwa. Sprawować rządy według Kochanowskiego to także wychowywać społeczeństwo, kreować taką wizję świata, która pomagałaby zwykłemu człowiekowi stawać się lepszym. Król – bądź też każdy rządzący – odpowiada przede wszystkim przed tymi, którymi kieruje, a także przed Bogiem. Wymowa utworu do dzisiaj zachowuje aktualność – pieśń ta była chyba (obok słynnego fragmentu Kwiatów polskich Juliana Tuwima) najczęściej przez współczesnych polityków cytowanym utworem lirycznym, stanowiła – także w ostatnich latach – motto wielu wystąpień sejmowych i prasowych. Warto zwrócić uwagę na osobę podmiotu mówiącego. Jest to obywatel, humanista, moralista, mędrzec, człowiek prawy, umiejący z dystansu oceniać nawet tych, którzy stoją ponad nim samym. Być może podmiotem jest artysta, filozof – ale już nie polityk, raczej ten, kto stojąc blisko władcy obserwuje jego poczynania, sam nie biorąc w nich udziału. Podmiotem nie jest jednak ktoś wyjątkowy, szczególny, niezwykły. Pieśń wygłasza Chorus, jest ona zatem głosem „człowieka z chóru”, reprezentanta zbiorowości, stanowiąc dowód mądrości społeczeństwa.