Nauka wywodząca się z "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki"

„Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” jako pierwsza polska powieść • pierwsza nowoczesna powieść polska, owoc doświadczeń Krasickiego jako współpracownika Monitora; • utwór, który bawi, uczy, wychowuje; • połączenie elementów różnych typów prozy europejskiej: obyczajowo-satyrycznej, utopijnej i podróżniczej; • napisana w formie pamiętnika niby to przez samego M. Doświadczyńskiego, głównego bohatera, pod koniec jego życia; • autobiografia ówczesnego Polaka, przeciętnego szlachcica II poł. XVIII wieku. Poowieść- gat. zaliczany do epiki, w którym wyst. narracja dokonująca się za pomocą tzw. narratora. Może on przemawiać na dwa podstawowe sposoby: 1. pierwsza osoba- tu Mikołaj D., w formie doświadczenia- ja byłem i dostałem 2. trzecio-osobowa. Narrator wszechwiedzący Powieść jest to rzecz obszerna . Występuje tu akcja, która pcha narratora dalej, musi być chronologia zdarzeń i jakaś przestrzeń. Krasicki w tej powieści formował polski język powieściowy. Twórca uczy w tej powieści nowoczesnego sposobu pojmowania spraw społecznych . Tytułowy bohater z człowieka o ograniczonych horyzontach poprzez liczne podróże( Paryż, Amsterdam oraz utopijne krainy Nipu) nabiera ogłady i mądrości życiowej. Autor poucza czytelnika, że życie ludzkie pomimo swoich licznych wad i przeciwieństw potrafi umiejętnego słuchacz wykształcić. Tytułowy bohater pod koniec życia osiada we swojej rodzinnej wsi i z radością dba o dobro swoich poddanych. Na paranteyczny charakter wskazuje też nazwisko głównego bohatera. Ważną rolę odegrał Krasicki w dziejach powieści polskiej. Z jego imieniem łączy się bowiem powstanie pierwszej nowoczesnej powieści - "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki". Na przykładzie dziejów głównego bohatera pragnął Krasicki pouczyć czytelników, jak wygląda życie przeciętnego szlachcica, jak się przedstawia jego wychowanie, jakie grożą mu niebezpieczeństwa, gdy dostanie się pod złe wpływy, jak niedobrze kończą się wojaże zagraniczne dla niedoświadczonych i lekkomyślnych młodzieńców. Bohater powieści odradza się moralnie dopiero dzięki pracy. Praca stanowi bowiem wartość moralną i jest także źródłem zdrowia fizycznego. "Zabawa rolnictwa jak pożądane za sobą prowadzi skutki, uczułem własnym doświadczeniem. Praca, która z początku zdawała mi się nieznośna, stała się z czasem zabawą przyjemną. Spazmy, wapory, reumatyzmy, z których mnie nie mogły wyprowadzić wody salcerskie i karlsbadzkie, ustąpiły dobrowolnie z rzęsistym potem... Praca i myśl wolna wzmocniły słaby niegdyś mój temperament". Powieść Krasickiego stanowi w literaturze polskiej zjawisko nowe. Wątek przygodowy splata się tu z dydaktyką. Przygody bohatera zabawiają, a jego działalność jako gospodarza i obywatela uczy i może być wzorem do naśladowania.