Kariera Szekspirowskiej tragedii miłości w "Romeo i Julia"

Kariera Szekspirowskiej tragedii miłości Dramat Romeo i Julia już w czasach Szekspira zapoczątkował swój wielki tryumfalny pochód poprzez sceny całego świata. Pierwsze inscenizacje powstawały w zespołach wędrownych aktorów angielskich. Żywotność utworu wiążę się z kręgiem ponadczasowych problemów, jakie zostały tu poruszone. Przede wszystkim ogromny ładunek ekspresji zawiera zestawienie sprzecznych uczuć: miłości i nienawiści. Szekspir podjął też zawsze aktualną refleksję o poszukiwaniu sensu życia, o śmierci i cierpieniu. Zagadnienia bliskie doświadczeniom człowieka w każdej epoce historycznej sprawiły, że tragedia Romeo i Julia od lat budzi te same emocje, wzrusza, zachęca do osobistych refleksji. Kariera utworu mierzy się niezliczoną ilością przekładów na języki obce, a także wielością i różnorodnością inscenizacji teatralnych. Niewątpliwą atrakcją był język utworu, poetycki i potoczny zarazem, niekiedy patetyczny i napuszony, czasem wyciskający łzy szczerością wyznań i westchnień bohaterów. Bogactwo środków artystycznych nie zawsze możliwe do oddania w językach przekładów, stale zachęca, by na nowo podejmować próby tłumaczenia dramatu. Zręczna kompozycja i nadzwyczajny zmysł teatralny zapewniły mu stałe miejsce także w teatrze końca XX wieku – po upływie około czterech stuleci od prapremiery. Zwróćmy uwagę na polską recepcję Romea i Julii. Prawdopodobnie zapoczątkowały ją przedsięwzięcia w wykonaniu aktorów niemieckich w drugiej połowie XVIII w. Wędrowna trupa angielska, która wystawiała fragmenty utworów Szekspira na dworze Zygmunta III (Warszawa, przełom 1616 i 1617 roku), prawdopodobnie nie miała w repertuarze tego dzieła. Szczególnym zainteresowaniem darzyli tragedię romantycy. Wystawiano ją wtedy z wielkim pietyzmem i szeroko dyskutowano, a nawet podejmowano podróże śladami nieszczęśliwych kochanków. Współczesny teatr polski bynajmniej nie odchodzi od tego utworu. Każdy sezon przynosi nowe inscenizacje, które zawsze stanowią wielkie wyzwanie artystyczne. Dość wspomnieć, że właśnie role we dramatach Szekspira: Hemlet i Julia są od lat uznawane za najbardziej inspirujące i trudne, są marzeniem wielu aktorów (obydwie postaci wymagają wielkich umiejętności od bardzo młodych artystów). To wyzwanie podejmuje też regularnie Teatr Telewizji. Znane są próby baletowej inscenizacji tekstu. Ogromne zainteresowane tragedią potwierdzają liczne przekłady na język polski. Początkowo były one dokonywane za pomocą języków pośrednich (najmniej przeróbki, wersje skrócone, fragmenty). Tłumaczenia oryginału pojawiły się dopiero w pierwszej połowie XIX wieku. Literatura polska wzbogaciła się o blisko 20 całościowych przekładów Romea i Julii. Wśród nich znajduje sie wersja Władysława Tarnawskiego wydana w 1924 r. w serii Biblioteka Narodowa, przekłady Jana Kasprowicza, Jarosława Iwaszkiewicza, w dużym stopniu wierny oryginałowi – Zofii Siwickiej (1956 r.) nowatorską wersję zaproponował Jerzy Stanisław Sito (1975 r.) i nazwał ją „spolszczeniem”. Tłumacz, który ma w swoim dorobku przekłady wielu utworów (m. in. T. S. Eliota), wykorzystał tu współczesną polszczyznę ujętą w nieregularną formę nowoczesnego wiersza (jest to nawiązanie do „nowego dramatu elżbietańskiego”, reprezentowanego między innymi przez Eliota). Nowymi propozycjami są wersje Macieja Słomczyńskiego (1983) i Stanisława Barańczaka (1990).