Komedia satyryczna, romantyczna, bulwarowa

Początek nowożytnym formom dał renesans. W toku rozwoju komedii nowożytnej skrystalizowało się szereg odmian tematyczno-kompozycyjnych: komedia sytuacji, a w jej obrębie komedia intrygi komedia charakterów komedia satyryczna, w jej obrębie komedia obyczajowa i komedia polityczna W XVI - XVII w. ukształtowały się dwa zasadnicze modele komedii, które współzawodniczyły do połowy XIX w.: komedia romantyczna - powstała na gruncie dramatu angielskiego epoki elżbietańskiej: (Szekspir, m. in. “Sen nocy letniej”, Jak wam się podoba”, “Wieczór Trzech Króli” i dramatu hiszpańskiego, Lope de Vega, Calderon) Nawiązuje do form komicznego teatru ludowego, kojarząca realizm z baśniowa fantastyką, a farsowość z lirycznością i poetyckością. W XVIII w. rozwijała się m.in. we Włoszech (C.Gozzi “Księżniczka Turandot”), a w następnym stuleciu przez romantyków komedia łącząca w sobie komizm sytuacyjny, charakterologiczny i obyczajowy, uformowana przez Moliére’a (“Pocieszne wykwintnisie”, “Szkoła żon”, “Świętoszek”, “Miznatrop”). W XVIII w. w Polsce realizował ten model F. Zabłocki (“Fircyk w zalotach”). W XIX w. zaś - A. Fredro (“Zemsta”, “Śluby panieńskie”). Rozwijający się od XVIII w. dramat mieszczański podważył w znacznym stopniu autonomie gatunkowa komedii, łącząc elementy typowo komediowe z tendencjami właściwymi dramatowi “poważnemu”. W epoce realizmu i naturalizmu komedia występowała w ścisłym związku z dramatem obyczajowo-psychologicznym, m.in. w twórczości: A. Czechowa, G. Hauptmanna, G. Zapolskiej, Równolegle rozwijała się komedia bulwarowa o charakterze czysto rozrywkowym. W XX w. obok kontynuacji tradycyjnych odmian tego gatunku występują formy, w których wybitnemu ograniczeniu ulega rola akcji, charakterów czy tła obyczajowego, na plan pierwszy wysuwają się zaś takie elementy, jak dialektyka postaw światopoglądowych i paradoksalna moralistyka (G.B. Shaw, L. Pirandello), groteskowa hiperbolizacja na usługach ideologii (W. Majakowski, B. Brecht(). Pojawił się też nie znany typ czarnej komedii, rozpowszechniły się: tragikomedia, tragifarsa (F. Dürrenmatt).