Idee myślicieli oświeceniowych w wybranych dziełach literatury polskiej

Wielkie idee wielkich europejskich myślicieli oświeceniowych i ich echa w wybranych dziełach literatury polskiej XVIII w.: Jednym z czołowych myślicieli oświeceniowych był J.J. Rousseau, który w swej filozofii sformułował negację cywilizacji, nauki i sztuki. Uważał on, , że nie czynią one człowieka lepszym , wręcz przeciwnie demoralizują. Cywilizacji przeciwstawił apoteozę natury, przyrody jako stanu pierwotnego. Pisał: "Wszystko jest dobre gdy wychodzi z rąk Stwórcy Wszystko się paczy w rękach człowieka" Był krytykiem państwa, gdyż jest ono tworem wbrew naturze i równości. Mimo to Rousseau pisze "Umowy społeczne, gdzie formułuje podstawowe założenia demokracji. Równość jest najwyższym z praw społeczeństwa. Przeciwstawiał uczucie rozumowi. Istotą człowieczeństwa jest sfera emocjonalna naszej natury. Był także autorem koncepcji wychowawczej. Uważał, że człowiek w sposób naturalny, dzięki sumieniu, rozpoznaje co jest dobre, a co złe. Wychowanie powinno dokonywać się dzięki swobodnemu działaniu predyspozycji psychicznych ucznia - zwłaszcza przez kontakt z przyrodą. Kolejną wybitną postacią kultury oświecenia był Denis Diderot, autor "Kubusia Fatalisty". Ośrodkiem jego myśli było głoszenie kultu przyrody, natury i praw naturalnych, Uważał, że nauka powinna skupić się na badaniu przyrody. Etyka jako rozumienie dobra powina wywodzić się z rozumienia przyrody. Sztuka zaś winna przyrodę ukazywać. Był inicjatorem wydania dzieła pt. "Encyklopedia, czyli słownik rozumowy nauk, sztuk i rzemiosł". Równie ważną postacią był Franciszek Maria Arouet, zwany inaczej "Voltaire". Glosił kult rozumu ukształtowanego empirycznie. Był bezwzględnym krytykiem zastanego porządku społeczno - obyczajowego. Twierdził, iż chrześcijaństwo jest wrogiem postępu i prawdy. Uważał, że zainteresowanie życiem wiekuistym odrywa człowieka od życia doczesnego. Rozum, przeciwstawiał objawieniu. Przyrodę zaś temu, co nadprzyrodzone. Dobro ludzkie traktowane jako cel etyczny przeciwstawiał celom religijnym ludzkiego życia. Wierzył w Boga inteligencji i rozumu. Voltaire to autor powiastki pt. "Kandyd", w której kompromituje ufność i dobroć swego bohatera. Wyraża przekonanie, że świat jest zdemoralizowany przez zło. Motyw główny to wędrówka, a utwór składa się z przypowieści. Wielkie idee europejskich myślicieli znalazły również miejsce w dziełach literatury polskiej. D Dowodem na to jest powieść I.Krasickiego pt. "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki". W pierwszej części autor pokazuje młodość bohatera wychowanego "w domu uczciwym, szlacheckim", o zgubnym wpływie francuskiego guwernera, wprowadzającego go w świat warszawskich salonów, o wyjeździe do Paryża, rozrzutności, którą szybko się tam wsławił, wreszcie o wyspie Nipu, na której osiadł. Obraz wyidealizowanej wyspy o sprawiedliwym ustroju i szczęśliwym społeczeństwie pozwalał na zasadzie kontrastu dostrzec wady współczesnej autorowi cywilizacji. Po licznych perypetiach bohater "pełen maksym patriotycznych i żarliwości o dobro publiczne" powrócił do Polski, gdzie zaczął walkę o naprawę Rzeczpospolitej. Ostry opór szlachty, a wreszcie zerwani sejmu spowodowały, że Doświadczyński powrócił do rodzinnej wsi, a za główny cel swego gospodarowania uznał szczęśliwość poddanych. Autor uważa, iż człowieka kształtuje praca, podobnie jak myśliciele francuscy opowiada się za naturą i prawami naturalnymi Poglądy J.J.Rousseau znalazły także swój wyraz w twórczości polskiego sentymentalisty - F.Karpińskiego, który w swych utworach kładł nacisk głównie na ukazanie wnętrza bohaterów, opisywał ich przeżycia wewnętrzne, duchowe, gloryfikował naturę, uważając, że cywilizacja niszczy człowieka. Idee XVIII w., które znalazły swój ostateczny wyraz w Wielkiej Rewolucji Francuskiej, odmieniły oblicze Europy następnych wieków.