Analiza "Po osiemdziesiątce" Czesława Miłosza

Po osiemdziesiątce (z tomu Na brzegu rzeki 1994) Nieżywemu niedźwiedziowi co do tego, Jak fotografować będą nieżywego. „Niedźwiedź” litewski wypowiada się tu z pewną dozą rozdrażnie¬nia i autoironii. Tytułowe „po osiemdziesiątce”, stanowiące przypie¬czętowanie starości, nie staje się okazją do wygłoszenia poważnej przemowy. Miłosz pozostaje sobą, zawsze przekorny, niesforny, skłonny do strojenia drwiących min, lubiący zaskakiwać czytelnika. Idealną ilustracją do tego wiersza mogłaby być słynna fotografia osiemdziesięcioletniego Alberta Einsteina pokazującego język do obiektywu. Groteskowa wizja siebie samego po śmierci jest wyrazem dystansu do samego siebie, do własnej cielesności, starości, nadchodzącego ograniczenia sił witalnych (w wielu późnych wierszach to właśnie cielesność, zachowana forma fizyczna były dla Miłosza – obok natu¬ry i poezji – źródłem spokoju, wewnętrznej harmonii i szczęścia). Ale postawa poety – i podziw budzić musi jego ludzka, „zwyczajna” rozwaga – jest też otwartym ujawnieniem lęków przed starością i niedołęstwem. Śmiech nie jest przecież niczym innym, jak próbą „oswo¬jenia” śmierci, własnej słabości, cierpienia. Jednak źródłem rozdrażnienia i celem ironii Miłosza jest nie tylko własna starość. Poeta zaznacza swój dystans do ludzkich niepokojów, obaw, do naszych wiecznych póz, kokieterii, naiwnej dbałości o publiczny wizerunek – odczuwanej nawet w obliczu spraw ostatecznych. Poeta, który patrzy na siebie niejako „z drugiej strony”, postrze¬ga jako śmieszną i małostkową ludzką próżność, która – jemu samemu przecież również niegdyś nie obca – każe pilnować własnego ima¬ge’u, drapować się przed lustrem, kreować na użytek publiczny. Drwina z ludzkich słabości, „pokazywanie języka” jest zatem swoistą odmową uczestniczenia w powszechnym targowisku próżności i przekorną obroną intymności doznań.