Analiza "Kto jest poetą" Tadeusza Różewicza

Kto jest poetą Wiersz opublikowany w tomie Nic w płaszczu Prospera (1962) jest jednym z wielu głosów w historii literatury na temat roli poezji i poety. W czasie niewoli, powstań i wojennej zawieruchy przypisywano poezji rolę katalizatora przemian, tyrtejskiego nawoływania do walki, świadectwa czasów, w jakich powstawała, w okresie dwudziestolecia jej funkcja sprowadzała się do rejestrowania wszystkiego, co dla człowieka ważne – uczuć, wzruszeń, elementów codzienności. Na świadomości Polaków najbardziej ciąży romantyczny patos – przekonanie o posłannictwie narodowym poety. Czymże w tym kontekście jest poezja dla autora omawianego wiersza? Dla Różewicza poezja jest wszystkim. Poezją jest – jeżeli tak można powiedzieć – sama czysta e g z y s t e n c j a, każde zdarzenie, każda sytuacja, każdy fakt, także – a może nawet przede wszystkim – ściśle biologiczny. Poezji się nie pisze, poetą się j e s t. Jest się (lub nie jest) w działaniu, ale także w zaprzeczeniu tego działania.7 Ta opinia Henryka Voglera doskonale i esencjonalnie wyjaśnia stanowisko autora wiersza Kto jest poetą. Utwór jest krótki, złożony z ośmiu dwuwersowych strof, pisany wierszem wolnym, białym, bez znaków interpunkcyjnych. Jest to tekst melodyjny, płynny, ponieważ został skonstruowany w oparciu o powtórzenia: zwrotki rozpoczyna anafora, kolejne (drugie) wersy również zaczynają się tak samo, poszczególne strofy wyrażają tezę (zdanie twierdzące) i jej uzupełnienie – zaprzeczenie poprzedzającej treści z wykorzystaniem tych samych wyrazów: Poetą jest ten który pisze wiersze I ten który wierszy nie pisze. Już pierwszy dystych ujawnia, że – według podmiotu wiersza – poetą jest każdy człowiek. Kolejne zwrotki potwierdzają to spostrzeżenie. I ten, który zrzuca więzy, i ten, który je sobie nakłada, wierzący i ateista, kłamca i ofiara kłamstwa, jedzący z ręki i ten który odrąbał ręce, upadający i podnoszący się, odchodzący i ten który odejść nie może – wszyscy tak samo są tu określeni: są poetami. Wymienieni w wierszu bohaterowie liryczni to po prostu zwyczajni ludzie w codziennych sytuacjach życiowych. Są aktywni lub bierni, moralnie poprawni lub naganni, charakteryzujący się różnymi postawami wobec Boga i ludzi, zdolni do wielkich czynów i słabi psychicznie. Podmiot mówi o wszystkich tych poetach bez patosu, zwięźle i prosto. Zestawia przykłady na zasadzie przeciwieństwa. Wskazuje, że poetami są wszyscy ludzie w ich codzienności – takiej lub innej. Wynika stąd, że tradycyjne pojmowanie poety, jako tego który pisze wiersze jest niewłaściwe, nieaktualne. Można nim być, nie pisząc, ale żyjąc swoimi sprawami, według własnej recepty i moralności. Poezja nie jest obszarem aktywności zastrzeżonym dla szczególnie uzdolnionych lub wrażliwych, nie ma obowiązku udzielać swoich kart heroicznym bohaterom lirycznym – może opisywać wszystkich i wszystko, nie ma dla niej zastrzeżonych tematów. Tak pojmowana poezja jest po prostu życiem.