Polski romantyzm w "Odzie do młodości" i "Romantyczności"

Program polskiego romantyzmu zawarty w „Odzie do młodości” i „Romantyczności” A. Mickiewicza. Ballada „Romantyczność” bezpośrednio prezentuje romantyczny punkt widzenia na sprawy tego świata – ukazuje, czym jest owa romantyczność – i jak przebiega spór romantyków z klasykami. Mickiewicz w swym utworze zakreśla ramy całego romantyzmu. Dzieło opowiada historie młodej dziewczyny Karusi, która na rynku małego miasteczka zachowuje się jak szalona, rozpacza, wyciąga do kogoś ręce. Okazuje się ze rozmawia ona za swoim ukochanym - zmarłym Jasieńkiem. Gdy słuchamy słow. dziewczyny widmo zmarłego wydaje się rzeczywiście obecne – „... Zimny, biały jak chusta”. Wokół nieszczęśliwej Karusi zbiera się tłum miejscowych, lecz ona nikogo nie widzi ani nie słyszy poza swoim Jasienkiem, ten jednak jako duch jest niewidzialny dla ludu. Czytając zastanawiamy się czy dziewczyna dostała poplątania zmysłów na skutek nieszczęścia i w obłąkaniu przezywa spotkanie ze zmarłym ukochanym. Czy może jest inne wyjaśnienie tej sprawy. Prosty lud zebrany wokół Karusi wierzy jej, iż widzi ona Jaśka, ponieważ uprawnia ja do tego ich wielka miłość. Lecz wśród tłumu pojawia się starzec – osobnik reprezentujący wiedze i naukę, słowem pojęcia klasyczne. Starzec szydzi z całej sprawy, wyśmiewa zabobony ludu i brednie dziewczyny, ogłaszając, iż w myśl nauki duchów po prostu nie ma. Mówi: „Ufajcie memu oku i szkiełku, nic nie widzę dookoła”. Starzec ten jest typowym przedstawicielem epoki oświecenia i nie wierzy w istnienie rzeczy nadprzyrodzonych. Spór rozsadza narrator ballady – poeta, – który ujawnię się pod konie utworu. Jako argumentów używa 2 centralnych pojęć romantycznych: uczucia i wiary. „ Dziewczyna czuje” a prosty lud „wierzy głęboko” – i to wystarczy by zaprzeczyć prawom nauki. Słynne SA słowa: „Czucie i wiara silniej mówią do mnie Niż mędrca szkiełko i oko” Powyższy cytat jest kwintesencją romantycznej ideologii, która zmieni hierarchię wartości: nie nauka i mądrość są najważniejsze w poznaniu świata, lecz czucie i wiara. Romantycy będą głosić, że są na ziemi rzeczy i sprawy, których człowiek nie wyjaśni racjonalnie, że nie wszystko, co prawdziwe można zbadać „szkiełkiem i okiem”. Warto zwrócić uwagę na szekspirowskie motto utworu: „ Zdaje mi się, że widzę... Gdzie? Przed oczyma duszy mojej” Te słowa to równouprawnienie ludzkich wizji i obrazów, które stwarza wyobraźnia, to mądrość, która głosi, że uczucie jest tak samo ważne jak myślenie. Słynny utwór Mickiewicza - „Oda do młodości”, powstały w 1820 roku w Wilnie szybko stał się wierszem – manifestem, realizacją programu „ młodych”, hymnem romantycznej młodzieży. Utwór rozpoczyna pełen goryczy okrzyk: „Bez serc, bez ducha to szkieletów ludy; Młodości! Dodaj mi skrzydła!” Tak widzą młodzi starszych, czyli pokolenie oświecenia, jako,martwy świat, który postrzega rzeczywistość prze umysł i empirię. Cała oda jest apostrofą do młodości, której przypisuje poeta wielka siłę. Oto młodość jest w stanie „przypiąć skrzydła do ramion”, wynieść poetę ponad poziomy, ukazać mu perspektywę całego świata. We wstępie utworu łatwo odczytać pragnienie lotu wzwyż, ponad ziemię. Lot taki dokonuje się w wyobraźni poety. Z wysokości widzimy właśnie ten martwy świat – świat ludzi oświecenia. Ziemia jest to obszar gnuśności zalany odmętem, skryty ciemnością, zaś na jej powierzchni – samolubny, samotny w swoim egoizmie „płaz w skorupie” – prawdopodobnie metaforyczne uosobienie „starych” klasyków. Możemy o nich przeczytać nie pochlebne słowa: zamroczeni wiekiem, o ciasnych horyzontach i tępym wzroku. Lecz nad tą smutna planetą błyska jakaś jutrzenka – oznacza zmiany – młodość i romantyzm. Utwór opisuje także wizję świata ludzi młodych, romantyków. To świat ułudy i zapału. Następuje kolejna apostrofa – do młodych przyjaciół, o to, aby działać wspólnie, jednością, z poświęceniem i w myśl hasła: „oko za oko” – „gwałt niech się gwałtem odciska”... Utwór przynosi wiele nakazów: zwalczanie w sobie słabości, czyny na wzór Heraklesa. Poeta głosił ideał aktywności większej niż to realnie możliwe: pokonaj zmysły i rozum, siła młodości jest ponad nie. Młodzi, zjednoczeni w swoim działaniu są w stanie poruszyć bryłę ziemi z posad., Wyprowadzić ją z zamętu i „nocy głuchej”, w której tonie ludzkość. Utwór kończy optymistyczna wizja – jesteśmy światkami chwili, gdy „świat rzeczy stanął na zrębie”, – czyli zaczyna istnieć od początku i „pryskają nieczułe lody”, pojawia się natomiast jutrzenka swobody, zapowiadająca „zbawienie słońce”. Ten utwór, pełen entuzjazmu, optymizmu i młodzieńczej energii, prócz wiary w siłę młodości zawiera także niechęć i pogardę wobec starości – tu oznacza to bierność, egoizm, klasycyzm. Oda wywołała „burzę mózgów”, poruszała serca i mobilizowała do czynu. Stała się także „żelaznym” utworem polskiej literatury. Podsumowując oba utwory, możemy wywnioskować, że romantycy głosili następujące postulaty: • W procesie poznawania świata należy posługiwać się wyobraźnią, intuicją, przeczuciem • Ducha należy postawić ponad materia w hierarchii wartości • Za pomocą rozumu świata zbadać ani rozpoznać nie można • świat ma w rzeczywistości naturę duchową, materia jest sprawą drugorzędną